Emmanuelle Nicot over Dalva: ‘Zelda leek totaal niet op de Dalva die ik beschreven had'

Dalva is de titel van het indrukwekkende regiedebuut van de Waalse Emmanuelle Nicot (1985). Dalva is ook de naam van het twaalfjarige meisje dat we volgen in die film. Wanneer ze voor het eerst verschijnt ziet ze eruit als een dametje uit de jaren vijftig. Opgestoken haar, hakken, strak gesneden mantelpakje. Cocktail chic. Dalva woont al sinds haar zevende alleen met haar vader, die haar afschermt voor de buitenwereld, behandelt alsof ze zijn vrouw is en haar ook al jarenlang seksueel misbruikt. Maar de buren worden achterdochtig en slaan alarm. Hierna wordt Dalva in een jeugdzorginstelling geplaatst en begint de moeilijke weg terug naar haar eigen jeugd.

Op het afgelopen filmfestival van Rotterdam, waar Dalva uiteindelijk de publieksprijs zou winnen, spraken we met regisseur Nicot.

U schreef ook het scenario voor de film. Ik durf het bijna niet te vragen, maar baseerde u zich op persoonlijke ervaringen?
Nicot: ‘De incest is niet persoonlijk, maar dat je volledig beheerst wordt door iemand anders – zoals Dalva door haar vader – ken ik wel. Niet van mijn ouders, maar dat zag ik bij mijn vrienden, mijn vriendjes en op mijn werk.’

Enig idee hoe dat kwam?
Na een korte stilte: ‘Dat is te persoonlijk, sorry. Ik kan wel zeggen dat het een belangrijk thema voor me is. Ik onderzoek manipulatie en overheersing ook in al mijn korte films. Voor À l’arraché (2016) verbleef ik een aantal weken in een jeugdzorginstelling. Daar ontmoette ik kinderen die uit huis waren geplaatst omdat ze door hun ouders misbruikt of verwaarloosd waren. Wat me toen opviel is hoe solidair de kinderen ondanks alles met hun ouders bleven. Een dertienjarig meisje dat door haar vader was misbruikt bleef hem verdedigen en had haar kamer volgehangen met foto’s van hem. Ook Dalva verdedigt haar vader aanvankelijk.’

Dalva is een complex personage. Was het moeilijk om de juiste actrice voor haar te vinden?
‘Op de advertentie die we plaatsten reageerden iets van 5000 meisjes. Aan 300 van hen vroeg ik of ze een video naar mij konden sturen. Zelda [Samson, die Dalva ging spelen en fantastisch is, red.] was toen elf jaar. Op de video sprak ze met een aplomb en een vocabulaire die niet pasten bij haar leeftijd. Ze legde uit dat ze astrofysicus wilde worden, met zwarte gaten als specialisatie, en dat ze de Nobelprijs zou gaan winnen. Toen ik haar ontmoette viel me op dat ze er op het ene moment kon uitzien als een tienjarig meisje en even later als een jonge vrouw van twintig. Ze was heel anders dan de andere meisjes. Veel mysterieuzer. Maar ze leek totaal niet op de Dalva die ik beschreven had. Zelda keek steeds naar de grond, kleedde zich als een jongen en haar haar zat altijd in de war. Het zou een hele klus worden om haar in de jonge dame te veranderen die Dalva’s vader van zijn dochter had gemaakt. Mijn producenten geloofden niet dat dit zou lukken en drongen erop aan dat ik verder zocht. Maar na een maand of vier verder zoeken vroeg ik aan de collega’s bij make-up en kostuum of ze Zelda in Dalva konden veranderen. Toen mijn producenten het resultaat zagen waren ze meteen om.’

Wisten de 5000 meisjes die reageerden waar ze precies auditie voor deden?
‘In de advertentie stond dat ze een meisje van twaalf zouden moeten spelen dat in een jeugdzorginstelling terechtkomt en zichzelf moet terugvinden na een periode waarin ze door iemand anders overheerst was. Niet dat ze het slachtoffer was geweest van incest. Omdat ik wist dat bij dat woord niemand zou reageren. Toen ik die 300 meisjes om een video vroeg heb ik wel eerst met hun ouders gebeld en verteld waar de film precies over zou gaan. En ik kreeg steeds dezelfde reactie: de ouders wilden eerst met hun kinderen praten om uit te leggen wat incest is. Dat bevestigde voor mij nog maar eens hoe noodzakelijk deze film was. In Frankrijk is een groot onderzoek gedaan waaruit bleek dat per schoolklas twee meisjes het slachtoffer zijn van incest. Hoe kun je daar iets tegen doen als je het niet eens een naam geeft?’

U wilde aanvankelijk Jacques, Dalva’s vader, niet laten zien. Waarom niet?
‘Alles wat ik maak gaat op de een of andere manier over grip, controle en manipulatie. Maar vóór Dalva lukte me het nooit om de bad guy ook te laten zien. Dat was onmogelijk voor me. Ik kan niet goed uitleggen waarom. Alsof er een zwart gat in mijn hoofd zat. Maar nu moest ik de bad guy wel tonen, omdat Dalva anders nooit zou kunnen veranderen.’

Was het lastig om die scène met haar vader te schrijven?
‘Ja, maar het ging wel heel snel. En het is nu mijn favoriete scène van de film. Omdat ik het eindelijk aandurfde en omdat ik hou van de acteur die de vader speelt, Jean-Louis Coulloc’h. We hebben een jaar naar een geschikte acteur gezocht en ook verschillende andere acteurs gevraagd, maar die zeiden allemaal nee. Ze waren bang voor hun imago of vonden het onderwerp te complex. Gelukkig zei Jean-Louis ja, en hij is perfect als de man die oprecht houdt van degene die hij vernietigt. En om terug te keren naar jouw eerste vraag: wat mijn persoonlijke link met Dalva is... Dalva werd wie ze was omdat ze bang was dat ze voor altijd alleen zou blijven. Dat behalve haar vader niemand anders van haar zou kunnen houden. Die vraag stel ik mezelf en het publiek: hoever wil je gaan om je belangrijk te voelen in het leven van iemand anders?’