Hoe een castingkeuze Alpha. veranderde: ‘Ze hebben zoveel aan de film toegevoegd’

In Jan-Willem van Ewijks thriller/familiedrama Alpha. (met punt, daar houdt de regisseur van oa Atlantic. en Pacifica. van) bezoekt weduwnaar Gijs zijn zoon Rein in de Zwitserse Alpen. Maar al snel wordt het een haantjesgevecht, waarin oud zeer en onverwerkt verdriet (Reins moeder is onlangs overleden) naar boven komt. Probleem voor beide alfamannetjes is dat ze op dat moment boven op een berg zitten en er een sneeuwstorm op komst is. Mooi detail: De Gijs en Rein in de film worden gespeeld door acteurs Gijs & Reinout Scholten van Aschat, in het echt ook vader en zoon.

De film is opgedragen aan Willem. Jij heet Jan-Willem. Dus ik stel me voor dat Willem jouw vader is. Waarom heb je deze film aan hem opgedragen?
Van Ewijk: ‘Omdat de film voor een groot deel geïnspireerd is op onze relatie. Daar hebben we de relatie van Gijs en Reinout een beetje in verweven, maar in essentie gaat het over mijn vader, ja. En over mij.’

Dan is die relatie wel eens moeilijk geweest, want in de film is de vader nogal nadrukkelijk aanwezig en heeft de zoon zich van hem afgekeerd. Heeft jouw vader deze film eigenlijk al gezien?
‘Ja. Alpha. ging vorig jaar september in première op het festival van Venetië en daar is hij helemaal in zijn campertje met zijn vriendin naar toe komen rijden. Hij is 81 nu en zijn vriendin 84. Mijn vader zat achter me tijdens de première en ik moet zeggen dat ik regelmatig achterom heb gekeken, zo van... wat vindt hij ervan? Toen de première voorbij was, was hij helemaal in tranen en zei hij letterlijk: “Dit is een van de mooiste dagen uit mijn leven.” Dus hij nam de film wel goed op. Haha. Ik denk dat hij in de film terugzag wat er bij ons gebeurde na het overlijden van mijn moeder, tien jaar geleden. Toen viel er een soort buffer tussen ons weg. Waardoor wij – we zijn allebei wel alfamannetjes – een enorme clash hebben gehad. Pas daarna was de relatie tussen ons weer een beetje in balans.’

Hebben jullie er na die screening in Venetië nog over gesproken?
‘Jazeker. Maar wij hadden de echt heftige gesprekken dus al gehad. Als wij die eerdere aanvaringen niet hadden gehad, dan zou de film veel rauwer op zijn dak zijn gevallen. En denk ik niet dat het een van de mooiste dagen uit zijn leven was geworden.’

Jij werkt in je films bij voorkeur met niet-professionele acteurs, maar de Gijs en Rein in de film worden gespeeld door Gijs en Reinout Scholten van Aschat.
‘Ik werk graag met mensen die uit de wereld komen waarover mijn scenario's gaan. Dus ik was aanvankelijk op zoek naar heel goede skiërs. Ik heb veel oud-Olympische skiërs en professionele snowboarders gezien, want ik wilde dat ze in de film echt skieden. Net als in Atlantic., waar de hoofdrolspeler ook echt een heel goede windsurfer is. Maar op een gegeven moment kwam Rebecca van Unen, onze casting director, naar me toe en zei: “Hé, ik heb het script naar Gijs en Reinout gestuurd en die zijn geïnteresseerd.” Toen werd het ineens om een hele andere reden interessant, omdat zij misschien geen echte skiërs zijn, maar wel echt vader en zoon.’

Wat nog veel belangrijker is.
‘Voor deze film zeker. Ik heb ze toen allebei uitgenodigd en dan zie je dingen die je alleen krijgt als je een echte vader en zoon hebt. Allerlei intimiteiten tussen hen, opmerkingen, grappen... die fantastisch zijn.’

Ik sprak ze eerder en ze vertelden me dat ze op de auditie om op te warmen waren gaan stoeien. En we hebben ook een stoeiscène onder de douche in de film...
‘Ze hebben zoveel aan de film toegevoegd. Omdat ze vader en zoon zijn, maar ook omdat ze allebei heel creatief en goed in improviseren zijn. Tijdens het draaien bedachten ze ook de hele tijd dingen. Er is bijvoorbeeld een moment in de film dat Rein tegen zijn vriendin zegt: “Je moet mijn vader niet geloven als hij huilt, want hij is een acteur. Huilen is zijn vak.” Dat hebben zij bedacht en dat is briljant, want daarmee creëer je een extra laag in de film, waarbij je Gijs niet meer helemaal gelooft.

Ik was me er wel bewust van dat ik ging werken met twee coryfeeën. Met name Gijs, en dat was heel ontroerend, maakte zich in het begin zorgen of Rein het wel goed zou doen. Als vader wil je natuurlijk dat je kind schittert. Dus ging hij heel erg naast mij staan. Als ik iets zei, dan zei hij: “Ja Rein luister naar Jan-Willem, doe het zo.” En na twee dagen had Rein het daar natuurlijk helemaal mee gehad. Waarna ze dat hebben uitgesproken. En Gijs is fantastisch, want die luistert heel goed en had meteen iets van: “O ja, dat moet ik niet doen.”  Vanaf dat moment lieten ze elkaar in hun waarde, en ik weet dat Gijs af en toe in tranen was als Reinout acteerde. Het was natuurlijk prachtig voor hem om zijn zoon zo goed te zien spelen.’

Ik kon het ook merken in mijn interview met Gijs en Reinout, dat Gijs meer z'n best deed om Reinout ruimte te geven dan andersom. Is het alfamannetje in jouw vader nu ook wat stiller?
‘Mijn vader is veel minder alfa dan vroeger. Vandaar de tranen op de première in Venetië. Het alfamannetje mag huilen nu. En dat is heel mooi om te zien.’