Na jarenlang de One Night Stands en vorig jaar de opvolger Centraal is er nu Onze straat: een serie tv-films van nieuw talent. ‘Klaarstomen voor regisseursfilms is niet realistisch.’

cadeautje

Je leest dit artikel uit de VPRO Gids gratis op VPRO Cinema. Wil je meer lezen over oa documentaires, podcasts en boeken? Neem dan een digitaal abonnement.

De films van Onze straat liggen in het verlengde van de bijna honderd One Night Stands die tussen 2004 en 2018 werden gemaakt. Ook ditmaal etaleren aankomende regisseurs hun talent in een tv-film van drie kwartier. Maar om te voorkomen dat het programma uit helemaal op zichzelf staande films bestaat, koos de NPO vorig seizoen voor het Centraal Station in Rotterdam als begin- en eindpunt in elke aflevering. In de nieuwe serie spelen alle delen zich af in dezelfde straat. De onderlinge samenhang wordt daarnaast gesuggereerd door een vaste koerier die elke week pakketjes komt afleveren.

Na de leader gaat ergens in de straat een voordeur open en stapt de kijker een nieuw verhaal binnen. In Smartlap van David Eilander gaat dat over een aftakelende kroegbaas annex accordeonist, die het zicht op de veranderende wereld verliest en in conflict raakt met zijn zoon. Terwijl in Krassen van Hyo Kaag een jonge vrouw haar heil zoekt in krasloten bij de Primera op de hoek.

Cronos – regie Michael Middelkoop

Krassen – regie Hyo Kaag

Vechten voor je plan

Mart Dominicus (62), docent aan de Nederlandse Filmacademie, begeleidde de makers van de zes films. Dominicus vond het spannend dat er twee belangen op het spel stonden: ‘Enerzijds staat de autonomie van de maker voorop, anderzijds moesten de afleveringen met elkaar verbonden zijn. Aan mij de taak dat met elkaar in balans te brengen.’

Moniek Kramer schreef het script voor Cronos van Michael Middelkoop. Het verhaal gaat over een jonge Surinaamse vader die kort na de geboorte van zijn zoon steeds sterkere wraakgevoelens koestert ten opzichte van zijn eigen afwijzende en dominante vader.

Kramer (66) loopt al langer mee in de film- en theaterwereld. Zo schreef ze het script van onder meer de voor een Oscar genomineerde speelfilm Lucia de B. (2014) van Paula van der Oest en speelde ze in 1994 in een door haar geschreven aflevering uit Een galerij, onder regie van Theo van Gogh. ‘Die NPO-serie was ook bedoeld voor het laten rijpen van filmtalent. Maar als ik kijk naar de vrijheid die we destijds kregen… Bij huidige producties zijn behalve NPO en producent ook fondsen en omroepen betrokken, met allerlei mensen die iets van het maakproces moeten vinden. Als maker is het dan soms vechten om bij het oorspronkelijke plan te blijven.’

'Internationaal heeft het scenario echt een veel belangrijkere plaats dan in Nederland.'

Moniek Kramer

Cronos – regie Michael Middelkoop

Echo – regie Daphne Lücke

Scenario op één

Het idee om jonge makers ervaring te laten opdoen, is sinds eind vorige eeuw uitgegroeid tot een Hilversumse traditie. Volgens Kramer lag het accent binnen dit ontwikkelingstraject vooral bij het regietalent. Die benadering noemt ze achterhaald: ‘Internationaal heeft het scenario echt een veel belangrijkere plaats dan in Nederland. Er wordt bovendien steeds vaker ingezet op series, terwijl ook online volop wordt geëxperimenteerd. Klaarstomen voor regisseursfilms is daarmee niet realistisch. Het verhaal moet goed zijn: daar begint toch alles mee?’

Ze juicht de nieuwe talentenregeling die het NPO-fonds volgend jaar lanceert dan ook toe. Daarin staat scenario-ontwikkeling voor dramaseries centraal. Deze verschuiving vindt plaats na gesprekken met zo’n tachtig professionals uit de film- en televisiesector.

Dominicus begrijpt de keuze om de scenarist een prominentere rol binnen het nieuwe stimuleringsprogramma te geven: ‘Achter grote dramaseries gaat een heel team van makers schuil waarin vaak een scriptschrijver, soms een paar, samen met de producent de kapitein op het schip is. Maar daarmee dreigt wel het gevaar dat de inbreng van de regisseur ondergeschikt raakt.’

‘Natuurlijk, een speelfilm met een eigen signatuur is maar voor een handjevol regisseurs weggelegd. Dan ligt het voor de hand dat jonge makers straks hun brood verdienen door afleveringen uit een serie te regisseren. Toch zou ik willen pleiten voor beide richtingen. Laten we het podium voor jonge makers vooral in stand houden en daarbij zowel regisseurs als scriptschrijvers op een steeds hoger niveau proberen te brengen.’

May – regie Madja Amin

Neontetra – regie Emiel Sandtke

Eigen verhaal

Wat dat betreft zit Emiel Sandtke (37), tot nu vooral bekend als acteur, goed: hij schreef én regisseerde Neontetra, de vierde aflevering van Onze Straat. Bovendien heeft hij met zijn film een eigen verhaal te vertellen, want het is gebaseerd op de bijzondere band die hij de laatste jaren met zijn vader heeft opgebouwd. ‘Hij lijdt aan de ziekte van Parkinson en één dag in de week ben ik zijn mantelzorger. Soms vind ik het lastig hoe ik daarmee om moet gaan. Ik wilde de positieve en negatieve gevoelens die dit oproept delen door er fictie van te maken.’

De formule van Onze Straat zorgde ervoor dat Sandtke zijn verhaal tot de kern terugbracht. Hij moest een spanningsboog zien te creëren en tegelijkertijd voorkomen dat de film een te geconstrueerd geheel zou worden: ‘Ik wilde vooral dat het puur en geloofwaardig zou overkomen. Daarom heb ik gekozen voor een documentaire-achtige aanpak. Alsof de kijker het direct meemaakt.’ 

Sandtke kreeg tijdens het maken van Neontetra het gevoel dat hij deel uitmaakte van een team. Inclusief discussies over de beste manier om van deze verhalen – met uiteenlopende regievisie, cameravoering en signatuur – één serie te maken. Zo’n ervaring is medebepalend voor zijn toekomst als filmmaker. ‘Hoe ik die voor me zie? Mijn droom is om uiteindelijk een speelfilm te maken, die als het even kan in première gaat op een A-festival.’

Onze Straat

Zes afleveringen vanaf vrijdag 8 januari, NPO 3, 21.00 uur
  • 8 januari: Krassen, regie Hyo Kaag
  • 15 januari: Cronos, regie Michael Middelkoop
  • 22 januari: Echo, regie Daphne Lücker
  • 29 januari: Neontetra, regie Emiel Sandtke 
  • 5 februari: May, regie Madja Amin 
  • 12 februari: Smartlap, regie David Eilander