IJzersterke miniserie op HBO Max: The Staircase

Hoe kwam Kathleen Peterson onderaan de trap van haar huis in Durham, North Carolina terecht, badend in haar eigen bloed, met drie snijwonden in haar achterhoofd? In de nacht van 9 december 2001 belt de Amerikaanse romanschrijver Michael Peterson in totale paniek het alarmnummer. Zijn vrouw is van de trap gevallen. Ze ademt nog, zegt hij. ‘Schiet alsjeblieft op!’ Maar tegen de tijd dat de hulpdiensten zijn gearriveerd, is Kathleen overleden.

Had zij even daarvoor inderdaad een ongelukkige val gemaakt, na een paar glazen wijn en een valiumpilletje, zoals Michael zegt? De politie acht deze verklaring onwaarschijnlijk en start een onderzoek. Wanneer ze seksueel getinte foto’s van mannelijke escorts op zijn computer aantreffen, denken ze een motief te hebben gevonden. Michael Peterson heeft zijn vrouw omgebracht nadat zij had ontdekt dat hij er buitenechtelijke seksuele contacten met mannen op nahield, zal de officier van justitie later in de rechtszaal betogen. Iets wat de schrijver en zijn advocaten direct ontkennen. Zijn vrouw wist dat hij biseksueel was en vond dat prima.

Kathleen Petersons dood is legendarisch binnen de true-crime-wereld. Er zijn eindeloos veel ideeën over wat er gebeurd kan zijn (zo is er zelfs een theorie waarin een uil het heeft gedaan), maar niemand lijkt de afgelopen twintig jaar een definitief antwoord te hebben gevonden. Desondanks werd Michael in 2003 veroordeeld voor de moord op zijn vrouw.

Ook op de set van de HBO-miniserie The Staircase over de zaak, met Colin Firth en Toni Collette in de hoofdrol, zijn ze er niet uitgekomen. Zelfs niet na urenlang theoretiseren aan de eettafel in de voor de serie nauwkeurig nagebouwde keuken van het echtpaar.

‘Voordat we begonnen waren, wist ik zeker dat ik het zou uitdokteren,’ zegt actrice Sophie Turner tijdens een Zoom-gesprek. Turner speelt een van Petersons dochters. ‘Meestal rust ik namelijk niet voor ik het antwoord weet.’ Odessa Young, die haar zus speelt, kan zich zelfs een moment herinneren waarop de leden van de cast even dachten dat ze de zaak hadden opgelost. Een bekende van de Petersons was namelijk een paar jaar na Kathleen vermoord met een zaklamp en de verwondingen aan zijn hoofd kwamen akelig overeen met die van haar.

‘Op een politiefoto die in de nacht van Kathleens dood gemaakt is in het huis zie je een zaklamp op tafel liggen,’ vertelt Young. Had degene die deze man had vermoord ook Kathleen omgebracht? Was het een inbraak die verkeerd was afgelopen? Young: ‘Iedereen was even heel erg enthousiast over deze theorie. Tot bleek dat die man op die avond in de gevangenis zat.’ ‘Onweerlegbaar alibi,’ voegt Turner toe.

‘We zijn allemaal de meest vreemde rabbit holes ingedoken,’ beaamt acteur Tim Guinee, die Michaels broer Bill Peterson speelt. ‘Op een gegeven moment was ik ervan overtuigd dat een van de zoons het had gedaan.’ Guinee vertelt dat de trap waarop Kathleen Peterson aan haar einde kwam op schaal was nagemaakt op de set. Inclusief de met bloed besmeurde muren, ‘wat een beetje naargeestig was’. Maar het gaf de acteurs wel de mogelijkheid om de treden op en af te lopen en zo te bedenken wat er gebeurd zou kunnen zijn.

Volgens Rosemarie DeWitt, die Kathleens zus Candace speelt, waren de meningen opvallend verdeeld volgens de genderlijnen. ‘Veel vrouwen dachten dat hij het gedaan had. En veel mannen meenden dat hij nooit zo’n goed acteur kon zijn.’

Acteur Michael Stuhlbarg is de enige die zegt iets zeker te weten, en dat is dat Michael ten onrechte is veroordeeld. Ter voorbereiding op de serie sprak hij uitgebreid met advocaat David Rudolf – de man die hij speelt – en mocht hij de stapels aan autopsierapporten en verklaringen van de verdediging doornemen. ‘Er zitten te veel gaten in het verhaal van het openbaar ministerie,’ aldus Stuhlbarg. ‘En, zoals David mij heeft uitgelegd, de jury moet bepalen of de aanklager een zaak heeft bewezen of niet. In dit geval denk ik niet dat ze dat hebben gedaan.’

The Staircase is niet de eerste serie die Kathleen Petersons dood als onderwerp heeft. Al in 2004 kwam een gelijknamige, acht afleveringen tellende documentaire over de zaak uit, gemaakt door Fransman Jean-Xavier de Lestrade. De Lestrade en zijn team reisden amper zes weken na het incident vanuit Parijs af naar de woonplaats van de Petersons in North Carolina om Michael, zijn team van advocaten en de vijf kinderen te volgen. De intieme documentaireserie die ze daar maakten, met in elke aflevering weer een nieuwe onthulling of plotwending, wordt gezien als de voorloper van – of misschien zelfs wel de blauwdruk voor – al die true-crime-documentaires, -podcasts en -dramaseries die de afgelopen vijftien jaar volgden.

‘Eigenlijk is er geen beter verhaal om het true-crime-genre te ontleden dan dat waarmee de hele golf is begonnen,’ zegt Antonio Campos, regisseur, schrijver en uitvoerend producent van The Staircase, die al sinds 2008 met de zaak bezig is. Dit doet de miniserie door niet alleen de mysterieuze dood van Kathleen te belichten, maar ook het maken van de documentaire en de impact die het mediacircus heeft op de betrokkenen. Campos raakte destijds zelfs bevriend met de Franse documentairemakers, zag al die gefilmde uren die de documentaire niet haalden en was samen met hen in de rechtszaal toen Peterson in hoger beroep ging tegen zijn veroordeling. Campos: ‘Michael Peterson is vreselijk moeilijk te doorgronden. Zelfs na de man te hebben ontmoet en met hem gesproken te hebben, blijft hij voor mij een compleet enigma. En dat maakt hem, en deze zaak, zo fascinerend.’

Dat zijn gedramatiseerde versie van The Staircase op een moment komt waarin bijna de helft van de nieuwe series ook een true-crime-verhaal vertelt, deert Campos niet. ‘Het is niet moeilijk om dit verhaal uniek te laten voelen. Er is niets wat erop lijkt,’ zegt hij.

‘We hopen dat de serie het midden houdt tussen een misdaaddrama, een rechtbankdrama en een familiedrama,’ zegt schrijver Maggie Cohn, die The Staircase samen met Campos creëerde. ‘Een misdaad is namelijk altijd meer dan een dader en een slachtoffer. Het overkomt een gemeenschap, het overkomt een familie. En het is interessant om te zien wie deze mensen waren voordat dit gebeurde en welke impact het vervolgens op hun leven had.’ Ook vergeet de miniserie niet om wie het eigenlijk gaat: Kathleen Peterson. ‘Begrijpen wie Kathleen Peterson was, was een van de belangrijkste drijfveren achter deze serie,’ zegt Cohn. ‘We weten dat Kathleen onderaan die trap is overleden, maar we wisten niet wie de vrouw was die dit is overkomen.’

De oorzaak van haar dood achterhalen was daarom minder van belang. ‘Het true- crime-genre draait om het bewijzen van schuld of onschuld,’ zegt Cohn. ‘Het zoekt naar een mooi rond einde. Maar wij proberen te laten zien dat er niet één waarheid is.’ Tegelijkertijd hopen Cohn en Campos wel dat hun serie discussie losmaakt onder de kijkers, zoals tijdens het filmen van The Staircase ook gebeurde bij de castleden. ‘Maar we willen ook dat mensen er vrede mee hebben dat iedereen een ander perspectief heeft.’

Daarbij, zegt Campos, gaat het niet om de oplossing. ‘Wanneer je aan het puzzelen bent is het moment waarop je de puzzel afmaakt het minst bevredigend. Voor ons was de zoektocht, de vragen die we onderweg stelden, juist opwindend. En zo kwamen we uiteindelijk uit bij antwoorden die niets te maken hadden met schuld of onschuld.’