In Play (2011) deed hij daar nog een schepje bovenop. We zagen hoe een drietal jochies via een lang, dreigend rollenspel werden beroofd van hun mobieltjes. En weer bracht hij ons in een ongemakkelijke positie, want de drie jochies werden beroofd door een groepje, iets oudere, zwarte kinderen. Östlund geeft je een trap in je onderbuik en ziet vervolgens wel wat voor gevoelens daar uit komen.
In Turist overtreft hij zichzelf. We volgen een Zweeds modelgezin – stoere vader, mooie moeder, tienerdochter en bijna-tienerzoon. Ze zijn in de Franse Alpen op skivakantie. Al op dag twee gaat het mis. Het gezin rust na een dagje skiën uit op het terras van hun hoog in de bergen gelegen hotel. Dan komt er een lawine op ze af.
Aanvankelijk stelt vader Tomas zijn gezin gerust ('Het is een gecontroleerde lawine. Ons kan niets gebeuren.'), maar als de lawine gevaarlijk dichtbij komt rent hij hard weg. Vrouw en kinderen achterlatend.
Dat op zich is al weinig verheffend , maar even later, als iedereen het heeft overleefd, ontkent hij dat hij in paniek raakte. Vervolgens zullen Tomas en zijn vrouw Ebba een film lang proberen in het reine te komen met de pijnlijke waarheid.
Östlund, die ook het scenario voor Turist schreef, is een briljante observator. Niet alleen het ontwijkende gedrag van Tomas en de voorzichtige aanval van Ebba zijn loepzuiver , ook de reacties op het voorval van de omgeving zijn telkens weer pijnlijk geloofwaardig en levensecht.
Ook visueel valt er veel te beleven. Östlund maakte vroeger skivideo's en weet wel hoe je sneeuw in beeld moet brengen. Hij wist ook de lawine zo levensbedreigend te maken dat je Tomas bijna gaat begrijpen. Bijna.
Is er ook iets aan te merken op deze heerlijke film? Ja, want tv-acteur Johannes Kuhnke, die Tomas speelt, denkt soms dat hij in een klucht zit. En aan het einde van de film overspeelt Östlund zijn hand bijna door de kijker nóg meer stof te geven om over na te denken. Terwijl we aan de rest van de film toch al meer dan genoeg hebben.
De Zweedse regisseur Ruben Östlund zet zijn publiek graag aan het werk. In Involuntary (2008) legde hij ons verschillende gevallen van groepsdruk voor en dwong ons, door zelf geen positie in te nemen, te bepalen hoe we zelf gehandeld zouden hebben.