De zwanenzang van Chadwick Boseman

In 2015 liet acteur Denzel Washington weten dat hij alle toneelstukken uit The Pittsburgh Cycle van Pulitzer-Prijswinnaar August Wilson (1945-2005) naar het scherm zou brengen. Eentje zou hij zelf regisseren, bij de rest zou hij optreden als executive producer.

De eerste titel verscheen al snel. In 2016 regisseerde Washington Fences, over de problemen van een zwart middenklasse gezin uit Pittsburgh in de jaren vijftig. Met in de hoofdrollen Washington zelf en actrice Viola Davis, die daarvoor de Oscar voor beste vrouwelijke hoofdrol zou winnen.

In de tien stukken van The Pittsburgh Cycle, ook bekend als de Century Cycle, behandelt Wilson telkens een ander decennium uit de 20ste eeuw, waarbij hij dan inzoomt op de ervaringen van de Afro-Amerikaanse gemeenschap.

Die hele cyclus naar het scherm brengen wordt een monumentale klus, maar de 65-jarige Washington is bereid daar alles voor aan de kant te schuiven. In interviews zei hij al: ‘Het grootste deel van wat nog rest van mijn carrière zal ik gebruiken om te zorgen dat het werk van Wilson recht wordt gedaan.’

Vanaf 18 december is op Netflix nummer twee te zien, Ma Rainey’s Black Bottom. In tegenstelling tot alle andere stukken in de cyclus speelt deze zich niet af in Pittsburgh, maar in Chicago. Daar gaat de beroemde blueszangeres Ma Rainey (die echt bestaan heeft) in 1927 een plaat opnemen.

De studio wordt gerund door witte mensen, maar de populaire Ma weet dat zij, zolang de nummers nog niet opgenomen zijn, de touwtjes in handen heeft. De enige die ze niet in de hand heeft is de jonge trompettist Levee, die in haar begeleidingsband speelt. Hij wil de opname gebruiken als springplank voor zijn eigen carrière en probeert de andere bandleden zo ver te krijgen dat ze de muziek wat meer up tempo en swingender gaan spelen. Zeer tegen de zin in van Ma.

Regisseur van Ma Rainey’s Black Bottom is George C. Wolfe, die zijn sporen – twee Tony’s, twaalf nominaties – vooral op het toneel verdiend heeft. Wat je aan de film – die zich vrijwel uitsluitend in de platenstudio afspeelt – ook wel kan afzien. De paar keer dat we buiten in het Chicago van 1927 zijn, zien er niet overtuigend uit, en ook de handvol grote monologen zijn nogal toneelmatig. Maar dat wordt allemaal ruimschoots goedgemaakt door het acteren in de film.

Viola Davis is Ma Rainey. Zwaar opgemaakt, met gouden tanden en borsten die de hele tijd uit haar flamboyante jurk willen springen, kan je niet om haar heen. En altijd met scharrel Dussie Mae aan haar zijde, want de voluptueuze Ma is (net als de echte) biseksueel.

Ma duldt geen tegenspraak, maar weet ook dat het haar sterstatus en doorleefde stemgeluid zijn die haar die macht geven. ‘Als je van kleur bent en geld voor ze kan verdienen, vinden ze je oké. Anders ben je niet meer dan een hond in een steeg.’

Davis is geweldig als Ma en dat ze een Oscarnominatie krijgt, lijkt een gegeven, maar de film is van acteur Chadwick Boseman, die Levee speelt. Want Levee is de tragische held van de film, en staat ook centraal in de beste scène van Ma Rainey’s Black Bottom.

Daarin gaat hij tekeer tegen zijn strenggelovige medebandlid Cutler, maar eigenlijk tegen Cutlers God. Dezelfde God die Levee’s moeder vergeefs aanriep toen zij – voor de ogen van de achtjarige Levee – werd verkracht door acht of negen witte mannen. Dat Cutlers God toen niet ingreep is voor Levee het bewijs dat God zwarte mensen haat.

Het is een hartverscheurende scène, niet alleen door het acteren van Boseman, ook omdat je als kijker weet dat de acteur – zelf gelovig – inmiddels is overleden. Op 28 augustus stierf Boseman aan de gevolgen van darmkanker. Hij werd 43 jaar.

Boseman, die een cultureel icoon werd door zijn rol van T’Challa in Marvelfilm Black Panther, heeft zijn ziekte altijd geheimgehouden, en dat hij tijdens de opnamen al stervende was kwam voor cast en crew van Ma Rainey’s Black Bottom dan ook als een verrassing.

Regisseur Wolfe begreep Bosemans keuze om het stil te houden wel. Tegen de Wall Street Journal zei hij: ‘Ik wist alleen wat ik voor me zag. Er was dus geen extra druk. Er was alleen de opwinding van het werk.’

En in een interview met de New York Times zei Viola Davis eindelijk te begrijpen waarom Boseman er op de set altijd zo moe uitzag voor de opnamen begonnen. Ze spreekt in datzelfde artikel ook de hoop uit dat het publiek de film niet alleen zal zien als de zwanenzang van Chadwick Boseman. ‘Nu weten we allemaal dat er raakvlakken zijn met Chadwicks leven, maar als je dat even vergeet zijn die raakvlakken er nog steeds. Omdat deze film gaat over ieder zwart persoon die worstelt met het verleden. En in het bijzonder over de zwarte man.