Je leest dit artikel uit de VPRO Gids gratis op VPRO Cinema. Wil je meer lezen over oa documentaires, podcasts en boeken? Neem dan een digitaal abonnement.
De laatste jaren verschijnen er krankzinnig veel nieuwe kerstfilms. Hoe komt dat? En wanneer is een film eigenlijk een kerstfilm?
©
VPRO Gids
abonneer
cadeautje
‘Laat me niets meer zien, ik smeek het je! Waarom martel je me zo?’ Deze wanhoopskreet wordt geuit door Michael Caine in The Muppet Christmas Carol, maar hij had ook afkomstig kunnen zijn van een kwaliteitsfilmliefhebber die wordt geconfronteerd met het kerstfilmaanbod van 2021. Want dat is werkelijk buitensporig. Entertainment Weekly heeft alle nieuwe producties op een rij gezet en komt uit op een totaal van 146 – en dat is nog zonder bioscoopfilms en animatie. Geluk bij een ongeluk: een deel van die kerstfilms is alleen te zien op Amerikaanse tv-zenders. Maar voor abonnees van Netflix, Amazon Prime en andere internationale streamingdiensten blijft er meer dan genoeg over. Het gros van het aanbod bestaat vanzelfsprekend uit romcoms en kerstmansprookjes (een paar kenmerkende titels: A Kiss Before Christmas, Boyfriends of Christmas Past, Single All the Way, The Housewives of the North Pole), maar in principe is er iets voor elke doelgroep. Urban? Hip Hop Family Christmas. Christelijk? A Gospel Christmas. Joods? Eight Gifts of Hanukkah. Queer? The Bitch Who Stole Christmas, met RuPaul. Klaar met kerst? Grumpy Christmas.
Nog helemaal niet zo lang geleden kregen we rond de feestdagen alleen wat herhalingen van Home Alone en Love Actually te verduren en misschien nog een paar klassiekers op dvd en een enkele nieuwe kerstfilm in de bioscoop. Wat is er in vredesnaam gebeurd?
Was de kerstfilm niet het creatieve afvoerputje van de cinema, vergelijkbaar met het verfoeide kerstalbum in de popmuziek?
Hallmark
Waarschijnlijk ligt de schuld bij Hallmark. Het Amerikaanse wenskaartenbedrijf richtte in 2001 een eigen tv-zender op, The Hallmark Channel, vol programma’s in dezelfde sentimentele stijl als de kaarten. In 2006 trok de eerste zelfgeproduceerde kerstfilm, The Christmas Card, zo veel kijkers dat er bij de zenderbazen een lampje ging branden. Ze besloten de laatste drie maanden van het jaar om te dopen tot ‘Countdown to Christmas’, met zo veel mogelijk eigen kerstfilms op het programma. Die films worden verbazend efficiënt in elkaar gezet. De scenario’s volgen allemaal hetzelfde patroon, met negen vaste stappen (een ontmoeting, een misverstand, een op de valreep verstoorde kus, et cetera), en zijn geheel vrij van seks, geweld, scheldwoorden en controversiële thema’s. Ze worden in drie weken opgenomen op goedkope (meestal Canadese) locaties, met een vaste pool acteurs en veel sluikreclame. Inmiddels maakt Hallmark dit soort films ook rond andere feestdagen en jaargetijden, maar de kerstfilms – zo’n veertig per jaar – zijn verreweg het populairst. In december wordt nu al jarenlang geen zender in de VS zo goed bekeken als The Hallmark Channel.
Dat heeft de concurrentie, waaronder streamingdiensten als Netflix en Amazon, natuurlijk ook opgemerkt. Met als gevolg dus die lawine aan inwisselbare, relatief goedkoop geproduceerde formulefilms in het najaar. En zolang het aantal streamers nog toeneemt, zal die lawine alleen maar groter worden.
©
20th Century Studios / VPRO Gids
Die Hard (1988)
Afvoerputje
Dat kan onmogelijk goed nieuws zijn voor kerstfilms in het algemeen. De Hallmarkformule is hard op weg het hele genre op te slokken. De laatste jaren verschenen er al bijna geen kerstfilms meer in de bioscoop, wat de indruk wekt dat Hollywood het niet meer aandurft om te investeren in een markt die al zo verzadigd is.
Is dat jammer? Was de kerstfilm toch al niet het creatieve afvoerputje van de cinema, vergelijkbaar met het verfoeide kerstalbum in de popmuziek? Tja. Om dat te kunnen bepalen hebben we eerst een definitie nodig: aan welke eisen moet een kerstfilm precies voldoen?
Maar die vraag blijkt nog verrassend moeilijk te beantwoorden. Op internet worden er eindeloze discussies over gevoerd. Enerzijds heb je de puristen, die vaak een drietal grondregels noemen: 1) de film speelt zich niet alleen af rond kerst, maar gáát ook over kerst, 2) de film is niet geschikt om in de zomer te bekijken, en 3) de film heeft een warme, optimistische toon en moraal. Daartegenover staan de liefhebbers die juist vinden dat echt goede kerstfilms spelen met genreregels en niet druipen van moralisme. Controversiële voorbeelden genoeg: Gremlins, Edward Scissorhands, Bad Santa, Kiss Kiss Bang Bang, Rare Exports, Carol, Tangerine.
Ultieme splijtzwam is de actieklassieker Die Hard (zie onder). Dat is géén kerstfilm, beweert hoofdrolspeler Bruce Willis. Scenarist Steven E. de Souza houdt vol van wel. Er zijn al serieuze onderzoeken uitgevoerd naar de kwestie. En de nieuwe Netflixfilm Love Hard is er zelfs naar vernoemd. In deze romcom kibbelt een potentieel stelletje over de beste kerstfilm; hij noemt Love Actually, zij Die Hard. Spoiler: ze komen er ten slotte samen wel uit. Als dat geen ultieme kerstboodschap is.
Die Hard, de ultieme kerstfilm?
Elk jaar in december wordt de discussie weer gevoerd: is Die Hard (1988) nou wel of niet een kerstfilm? Het verhaal speelt zich immers af op 24 december, de soundtrack staat vol kerstliedjes en aan het eind sneeuwt het (soort van). Maar aan de andere kant: echt familievriendelijk is het geweld, het gevloek of een uitroep als ‘Yippee ka-yee, motherfucker!’ natuurlijk niet.
In een speciale aflevering van podcast Op de vijfde rij maakt Cesar Majorana voorgoed een einde aan het debat rondom de actieklassieker. De podcast is te beluisteren op vprogids.nl/opdevijfderij.