Terug in de bioscoop: de doorbraakfilm van Yorgos Lanthimos

Op de puinhopen van de financiële crisis van 2010 ontstaat in Griekenland iets wat filmrecensenten de Greek Weird Wave zijn gaan noemen: absurdistische, beetje theatrale films, waarin droogkomisch tegen de vaak harde werkelijkheid wordt aangekeken.

De film waarmee alles begon was Dogtooth (2009) van Yorgos Lanthimos, die nu, vijftien jaar later, opnieuw wordt uitgebracht in de Nederlandse bioscopen. Handig voor wie de film destijds gemist heeft - Lanthimos was toen nog een onbekende regisseur, die vooral op festivals furore maakte. Inmiddels kennen we hem als de maker van onder meer The Lobster, The Favourite, Poor Things en, onlangs nog, Kinds of Kindness. Dat zijn nog steeds zeer eigenzinnige films, maar wel films waarmee de Griek een steeds groter publiek bereikte en die hem een handvol Oscarnominaties opleverden.

Dogtooth is een vilein-verontrustend familiedrama, waarin een moeder en een vader hun inmiddels volwassen kinderen zo bang maken dat die hun eigen huis niet uit durven. In een afgelegen villa, weggestopt tussen hoge schuttingen, slijten de drie kinderen – twee jonge vrouwen en hun broer – hun dagen. Af en toe neemt papa, een fabrieksdirecteur, een vrouwelijke collega van het werk mee zodat zijn zoon snelle, klinische seks met haar kan hebben.

Ondertussen blijft vooral vader zijn kinderen indoctrineren. Op een door hem ingesproken cassettebandje leert hij ze nieuwe woorden. Of liever: hij geeft ze verkeerde betekenissen bij bestaande woorden. ‘De zee is een leren stoel met houten armsteunen.’ En: ‘Een snelweg is een heel krachtige wind.’ De verstilde manier van acteren en de strakke kaders waarin Lanthimos zijn personages gevangenhoudt dragen bij aan de toch al absurdistische wereld in zijn film.

Nadat Lanthimos’ landgenoot Athina Rachel Tsangari in 2010 het al even absurdistische Attenberg maakt, en de regisseur zelf in 2011 het droogkomische drama Alps (over een raar gezelschap dat de plaats van zojuist overleden mensen inneemt) worden al die films op een hoop geveegd en is de Greek Weird Wave een feit. Volgens de recensenten dan, want de eigenzinnige Lanthimos heeft altijd ontkend dat hij onderdeel van een beweging was.

Achteraf kunnen we vaststellen dat hij gelijk had. Nadat Lanthimos in 2011 naar Engeland verkaste omdat er in Griekenland door de diepe financiële crisis geen film meer van de grond kwam, was het snel gedaan met die Griekse golf. Sinds Alps heeft Lanthimos alleen nog maar Engelstalige films gemaakt, die elk op hun eigen manier vreemd, verontrustend en eigenzinnig zijn gebleven. Waarmee er eigenlijk maar een conclusie mogelijk is: Yorgos Lanthimos wás de Greek Weird Wave.