Armando Iannucci over Avenue 5: ‘Ik had het gevoel dat er vreemde tijden aankwamen’

Kan scenarioschrijver Armando Iannucci de toekomst voorspellen? Het lijkt er inmiddels wel op. Zijn hitserie Veep, met Julia Louis-Dreyfus in de hoofdrol, over een stuntelend, schokkend onprofessioneel, door ego gedreven Witte Huis, begon in 2012 als satire. Maar toen de serie in 2019 na zeven seizoenen ten einde kwam, leek hij vaak realistischer dan menig serieus drama over de Amerikaanse politiek van dat moment.

De Schotse Iannucci zelf was toen al lang door naar Avenue 5, zijn volgende project. Een comedyserie over het luxueuze ruimtecruiseschip van miljardair Hermann Judd (Josh Gad) dat, met duizenden passagiers aan boord, na een ongeval uit koers raakt en niet de beoogde acht weken maar ruim drie jaar in de ruimte moet doorbrengen. Ook Avenue 5 werd, ondanks dat het verhaal zich meerdere decennia in de toekomst afspeelt, ingehaald door de werkelijkheid. Want wat in januari 2020, toen het eerste seizoen uitkwam, nog allemaal wat vergezocht had geleken, voelt dik twee jaar en een pandemie later best heel vertrouwd.

Niet alleen omdat er in die eerste maanden van de pandemie overal ter wereld cruiseschepen vol met passagiers op zee strandden, maar vooral omdat Iannucci de reactie van de mensheid tijdens een crisissituatie – of het nou op ‘jarenlang vastzitten in de ruimte’ of ‘wereldwijd in lockdown gaan vanwege een dodelijk virus’ is - akelig goed wist te voorspellen. Hoofdrolspeler Hugh Laurie volgde het nieuws tijdens die eerste dagen van de coronapandemie dan ook met verbazing, vertelt de acteur tijdens een groepsgesprek via Zoom. ‘Ik dacht dat we dingen hadden uitgebeeld die ongeveer zo idioot waren als je maar kon bedenken. Maar als je naar CNN keek, bleek dat de echte wereld nog tien procent idioter was.’

In Avenue 5 speelt Laurie Kapitein Ryan, een acteur die is ingehuurd door de Judd Space Corp om het aantrekkelijke gezicht van het schip te zijn, terwijl benedendeks de echte, sociaal niet heel handige kapitein het vaartuig bestuurt. Als de passagiers aan het einde van het eerste seizoen ontdekken dat ‘kapitein’ Ryan geen idee heeft wat hij doet, besluiten ze collectief dat dan álles nep moet zijn. Niet alleen de kapitein, maar ook het schip, de opgelopen vertraging en vooral de reis zelf. Ze overtuigen elkaar er in rap tempo van dat ze helemaal niet in de ruimte zitten, maar nog op aarde zijn.

In een prachtig chaotische scène stappen vervolgens meerdere passagiers, ondanks herhaalde waarschuwingen van het personeel, de luchtsluis uit de ruimte in. Dat deze mensen levend bevriezen, een enkeling brokkelt zelfs spontaan af, weerhoudt meerdere andere passagiers er nog steeds niet van om vast te blijven houden aan die overtuiging dat de ruimtereis een grote hoax is (‘we zitten in een spelshow!’, roept iemand). Waarop ook zij naar buiten stappen. Deze scène werd veelvuldig online gedeeld, midden 2020, een paar maanden na de uitzending, toen een opvallend deel van de wereldbevolking besloot dat ze werden voorgelogen over de ernst van de pandemie en vonden dat afstand, maskers, lockdowns en vaccins niet nodig (of zelfs dodelijk) waren.

‘Ik weet nog dat ik tijdens het schrijven van het eerste seizoen het gevoel had dat er vreemde tijden aankwamen. En als je het nu terugkijkt, denk je inderdaad ‘ah ja, ze zijn gearriveerd,’ zegt schrijver Iannucci tijdens een Zoomgesprek. ‘Als schrijver probeer je met de kennis die je hebt te veronderstellen waar de dingen heengaan. Je doet, zeg maar, een onderbouwde gok. Ik was daarom best blij dat we dingen goed hadden bedacht, al was het wel een verrassing dat ze zo snel al bevestigd werden.’

Iannucci zegt met zijn werk vooral te kijken naar waar de macht ligt. En terwijl dat ten tijde van Veep en The Thick of It de politiek was, denkt hij dat we nu moeten kijken naar de miljardairs die al onze data bezitten. Vandaar dat we in het tweede seizoen van Avenue 5 ontdekken dat de ‘andere president’ van Amerika die in het eerste seizoen werd geïntroduceerd – een soort Alexa-achtig apparaat op een sokkel -, wordt aangestuurd door de (klein)kinderen van de grote techbedrijven van vandaag. Iannucci: ‘Ik had het hier met een journalist over en hij zei dat dit niet ver van de waarheid is. Sommige van deze mensen denken oprecht dat ze de overheid beter kunnen runnen omdat ze alle data bezitten.’

Dat Jeff Bezos, Elon Musk en Richard Branson tussen het eerste en tweede seizoen van zijn ruimteserie alle drie heel publiekelijk de ruimte in gingen, ziet de schrijver als goede reclame voor zijn show over een ruimtecruiseschip van een miljardair. ‘Al is het ook een beetje vreemd dat ze daar hun tijd aan besteden, in plaats van de planeet redden.’

Hugh Laurie is vooral verbaasd dat de serie ook op dit vlak is ingehaald door de werkelijkheid: ‘Ik dacht dat de serie zich in de verre toekomst afspeelde. Maar er hebben inmiddels al drie Judds een raket de ruimte in gestuurd. Blijkbaar hebben meerdere mannen – en het zijn meestal mannen, concludeer daaruit wat je wilt – de impuls om met een enorme raket de ruimte te penetreren.’

Iannucci zelf, die is opgegroeid met de Apollo-missies, is zelf altijd al gefascineerd geweest door ruimtevaart. Hij moest zijn vrouw toen ze trouwden zelfs beloven nooit naar de ruimte te gaan. ‘Al ben ik geen goede reiziger en zou ik zo’n tocht nooit overleven,’ lacht hij. Dat Avenue 5 ondanks dat de serie zo’n veertig jaar in de toekomst speelt, in een tijd van cruiseschepen in de ruimte en virtuele presidenten, toch nog zo dichtbij onze dagelijkse realiteit komt, noemt Iannucci geen toeval. ‘Iedere sciencefictionschrijver zal je vertellen dat sciencefiction een commentaar op het heden is. Mijn inspiratiebron is alles wat nu gebeurt.’