The Gilded Age op HBO Max is een overrompelend visueel spektakel

Het waren de laatste drie decennia van de negentiende eeuw waarin een aantal families in recordtijd puissant rijk werd, met name dankzij de aanleg van spoorwegen, mijnbouw en de rubberproductie. Met hun kapitaal probeerden ze zich een positie te verwerven in het hart van New York, waar oude families van Nederlandse en Engelse origine de dienst uitmaakten. Het is deze strijd tussen de elite en hun nieuwe poenerige buren die in The Gilded Age wordt uitgevochten.

Agnes Van Rhijn (Christine Baranski) is de rijke weduwe die samenwoont met haar ongetrouwde jongere zuster Ada (Cynthia Nixon). De onbuigzame Agnes ziet met nauwverholen afschuw hoe tegenover haar statige huis aan Fifth Avenue een protserig paleis verrijst. Haar nieuwe buren zijn spoorwegmagnaat George Russell (Morgan Spector) en zijn eerzuchtige vrouw Bertha (Carrie Coon). Waar George vooral bezig is met keihard zakendoen, is Bertha vast van plan de top van de sociale ladder te bereiken. Ze weet alleen nog niet dat met geld niet alles te koop is, althans niet als het nieuw geld is.

The Gilded Age gaat over oud en nieuw geld, maar evenzeer over diegenen zonder geld. Want dit was ook de tijd waarin miljoenen immigranten voet aan wal zetten in het beloofde land, op zoek naar een beter leven. En laat het maar aan Julian Fellowes over om niet upstairs in de drawing room te blijven hangen, maar ook af te dalen naar de keukens van deze kapitale mansions, waar de ondergeschikten zich ophouden. Ook aan het huishoudpersoneel valt immers af te lezen hoe chic of rijk je bent. Zo beschikken de Van Rhijns over een Britse butler, maar hebben de Russells een Franse kok.

Interessant is de rol van Peggy Scott (Danée Benton), een jonge zwarte vrouw die nu eens niet de onderklasse representeert, maar een welgestelde familie. Peggy heeft gestudeerd aan het prestigieuze Institute for Colored Youth in Philadelphia en ligt met haar ouders overhoop over haar toekomst. Agnes Van Rhijn biedt haar een baan aan als haar persoonlijke secretaresse, waarmee Peggy het eerste zwarte lid van de huishouding wordt.

Om te voorkomen dat hij zich zou vergalopperen met deze verhaallijn riep de oer-Britse Fellowes de hulp in van collega-scenarist Sonja Warfield, die zelf uit een van oudsher vooraanstaande zwarte familie stamt en die het net als Fellowes belangrijk vond dat de gekleurde rollen in een kostuumdrama nu eens niet direct met het slavernijverleden te maken hadden. Samen bedachten ze voor Peggy een verhaallijn die geloofwaardig was, geheel volgens de methode-Fellowes, die het al benauwd krijgt als hij een theelepeltje op een tafelkleed ziet liggen in plaats van op een schoteltje.

Zo is elk detail in The Gilded Age historisch correct. De grondige voorbereiding, plus het ongekende budget, maakt de serie tot een overrompelend visueel spektakel, waarin het New York van de negentiende eeuw tot leven komt. Neem alleen al de kostuums: 5000 werden er gemaakt, door een afdeling van 65 naaisters. Wie erop let, ziet dat parvenu Bertha heel andere jurken draagt dan de deftige zusters Agnes en Ada. Secretaresse Peggy heeft een grotere handtas dan de andere dames, omdat zij er als werkende vrouw daadwerkelijk spullen in moet vervoeren.

Minder zichtbaar zijn de authentieke sieraden die werden gebruikt, zoals de ring met haarlok die door Marian Brook wordt gedragen. Marian trekt na de dood van haar vader in bij haar tantes Agnes en Ada, en is een van de belangrijkste gezichten van de serie. Wie meent iets bekends te bespeuren in de trekken van actrice Louisa Jacobson, heeft het goed gezien. Ze is de jongste dochter van Meryl Streep, die na prestigieuze acteeropleidingen nu debuteert als ster in een van de grootste series van het jaar.

The Gilded Age begint in 1882, een jaar dat Fellowes met zorg koos, zo legde hij uit in The Official Gilded Age Podcast. ‘Dit was het jaar waarin Edison de elektriciteit demonstreerde. Iedereen realiseerde zich dat deze uitvinding de wereld zou veranderen. Het was een iconisch moment. Heel New York verzamelde zich om dit wonder te aanschouwen. Een jaar later, in 1883 zou de Brooklyn Bridge opengaan. In datzelfde jaar bouwden de Vanderbilts hun paleis op de hoek van 52th Street en Fifth Avenue. Dit was het moment waarop Amerika stopte een soort Europa te zijn en het vertrouwen vond om de westerse wereld te domineren.’

Dat er relatief weinig films en series zijn gemaakt over het New York van die tijd, is niet zo vreemd, vertelde Fellowes. ‘Hoe creëer je een beeld van de stad in die tijd? We konden Fifth Avenue moeilijk afsluiten voor het verkeer om er met koetsjes doorheen te rijden. In Engeland kun je kiezen uit landhuizen en kastelen, maar wij moesten een heel blok nabouwen.’

Het kolossale huis van de Russells, dat in de eerste aflevering wordt opgeleverd, is zo extravagant dat je je bijna niet kunt voorstellen dat dit een realistische weergave is. Als George Russell vervolgens ook nog zijn benen op een bureau legt dat uit de inboedel van de Beierse koning Ludwig afkomstig is, begin je te geloven dat Fellowes hier zijn hand toch enigszins overspeelt. Maar nee, ook dit is historisch verantwoord. De Europese aristocratie verkocht indertijd tapijten en meubilair aan de Amerikanen. Stanford White, de architect die deze mansions bouwde, stond erom bekend dat hij ze graag stoffeerde met meubilair uit Franse chateaus of Italiaanse palazzo’s.

Deze Stanford White is een van de historische figuren waar Fellowes in de serie niet omheen kon. Een ander, veel belangrijker personage is Mrs. Astor. Caroline Schermerhorn Astor was de invloedrijkste societyfiguur van New York: zij was de poortwachter die bepaalde of iemand wel of niet tot de kring werd toegelaten. Een Rockefeller zou nooit worden uitgenodigd voor een diner of bal bij de Astors en de Vanderbilts kostte het jaren om een voet tussen de deur te krijgen. Mrs. Astor vond spoorweggeld vulgair.

Fellowes kon niet om deze sleutelfiguur heen, maar hij moest wel voorzichtig zijn: ‘In Engeland mag je over de doden zeggen en schrijven wat je wilt, maar in Amerika niet. Daar kunnen ze je voor de rechter slepen. Mrs. Astor was dertig jaar lang de koningin van New York. Ik heb me rot gezocht, maar heb nergens een snipper bewijs kunnen vinden dat ze ooit iets grappigs heeft gezegd en ze was ook geen schoonheid. Toch moet ze een uitzonderlijke persoonlijkheid zijn geweest, want niemand was belangrijker dan zij. Uiteindelijk heeft ze zich gerealiseerd dat de twee werelden van oud en nieuw New York elkaar niet langer moesten bestrijden. Omdat die nieuwe families veel meer geld hadden, kregen ze toch toegang en zo ontstond er een unieke sociale mix die typerend is voor Amerika.’

Het zijn de vrouwen om wie het in The Gilded Age draait. De mannen verdienden het geld, maar hun echtgenotes bepaalden de regels van het sociale spel. Lezers van Edith Wharton en Henry James zal deze wereld bekend voorkomen. Klassieke romans als The Age of Innocence, The House of Mirth en Portrait of a Lady waren voor schrijvers én acteurs van de serie cruciaal om de finesses van de etiquette te doorgronden. Zo bleken romans die 150 jaar geleden werden geschreven en nauwelijks nog gelezen worden, onmisbaar bij de totstandkoming van de meest prestigieuze tv-serie van het jaar. The Gilded Age bewijst daarmee niet alleen dat oud en nieuw geld elkaar nodig hebben, maar dat dit evenzeer geldt voor oude en nieuwe cultuur.