Copa 71: Het vergeten WK vrouwenvoetbal

‘Heb ik geschiedenis geschreven?’ De Argentijnse Elba wordt emotioneel. Ze is ex-international van het Argentijnse vrouwenteam dat zich in 1971 kwalificeerde voor het WK vrouwenvoetbal in Mexico, de Copa 71. Maar een handjevol mensen weet dat dit grootse toernooi ooit heeft plaatsgevonden. Het is een van de vele citaten van de film die je een stomp in de maag verkopen, en je hart tegelijkertijd een sprongetje laten maken: de erkenning van hun prestaties is deze voormalig atleten zo gegund.     

Hoewel vrouwenvoetbal rond de jaren zeventig in veel landen nog niet erkend wordt, kunnen nationale voetbalbonden bijna niet meer om de populariteit ervan heen. Mexicaanse zakenmannen zien er brood in. ‘Want voetbal en nationale trots, dat brengt Mexicanen naar de stadions,’ vertellen regisseurs Rachel Ramsay en James Erskine vanuit Londen via Zoom.

De organisatoren verkopen vrouwenvoetbal aan voetbalfans als een niet te missen spektakel, de kaartjes zijn even duur als het wereldkampioenschap van de mannen het jaar ervoor en ook Nederland doet mee aan de kwalificaties – weliswaar zónder toestemming van de KNVB. We worden, helaas, verpulverd door Frankrijk. Heel gek is dat niet: Nederlandse vrouwen mogen immers pas twee jaar de velden op.                        

Maar de FIFA distantieert zich uit alle macht van dit Mexicaanse kampioenschap. Vrouwenvoetbal is een schande, onbetamelijk en immoreel, vinden ze. Bovendien: voetbal is exclusief voor mannen.

Het kan de Mexicaanse zakenmannen niet deren. Ze trommelen de Mexicaanse media op, verzinnen een mascotte en verkopen merchandise. De spelers komen aan in Mexico voor hun allereerste voetbalavontuur van dit formaat – en het ontploft: het toernooi verbreekt alle publieksrecords, honderdduizenden uitzinnige fans zitten in de grootste stadions van Mexico. Fans volgen de spelers overal, en die steun wordt verzilverd: het Mexicaanse vrouwenteam speelt de finale, iets wat de mannen nog niet is gelukt. Ook de spelers kunnen hun geluk niet op. Thuis worden ze uitgelachen, hier zijn ze supersterren. Oké, het gaat nog steeds veel over hun korte broekjes en ze worden niet betaald, maar ze worden óók geprezen om hun prestaties en acties in het veld.

Maar als de teams thuiskomen zijn de vliegvelden zo goed als leeg, er staat niet meer dan  een plukje mensen te wachten op de winnaars. Door buitenlandse media is er amper aandacht aan dit WK besteed. De Engelse media maken wél nog even gehakt van hun eigen team, dat in de poulefase verloor. Er wordt jarenlang niet meer over de Copa 71 gepraat. De FIFA claimt (nog steeds!) dat het allereerste WK vrouwenvoetbal in 1991 heeft plaatsgevonden.

In de openingsscène van de film zien we Brandi Chastain, een Amerikaanse ex-international die gelauwerd wordt om haar prestatie als winnaar van dat ‘eerste’ WK vrouwenvoetbal. Ze krijgt fragmenten te zien van de Copa 71. ‘Dat is een gigantisch stadion,’ zegt ze. ‘Mannenvoetbal?’ Dan ziet ze de vrouwen naar de middenstip lopen. ‘Het is vrouwenvoetbal. Wat? Ongelooflijk. Waarom wist ik dit niet?’

Het is pijnlijk voor de spelers van toen om erover te praten. Als kijker voel je hun terughoudendheid. ‘Stel je voor, dat je iets meemaakt dat zo groot is, dat zo echt voelt en zo levensveranderend is, je thuiskomt en de wereld om je heen doet alsof het nooit is gebeurd. Dat je niet serieus wordt genomen, voor de rest van je leven. Dan raak je er zelf ook van overtuigd dat het weinig voorstelde, en dat is best traumatiserend,’ vertelt Ramsay.

Maar soms zie je de gezichten van de geïnterviewde spelers ineens oplichten, en spat het plezier ervan af als ze vertellen over die tijd, over de wedstrijden, de pret die ze hadden als twintigers op het veld en de bewondering die ze hebben voor elkaar.
‘Deze film laat zien hoe dit sleutelmoment uit de voetbalgeschiedenis is gewist,’ zegt Erskine. ‘En hoe beslissingen van voetbalautoriteiten in die tijd deze vrouwen emotioneel hebben geraakt, en het verdere verloop van hun levens hebben bepaald. Hun dromen en hun recht op zelfexpressie zijn hun ontnomen.’

Ramsay: ‘De boodschap die we vijftig jaar lang voortdurend hebben gehoord is dat vrouwenvoetbal niet de moeite waard is, er niet toe doet. Terwijl de beelden uit 1971 iets anders laten zien. Het is gebeurd, stadions zaten echt zo vol, de fans waren echt zo enthousiast. We willen dit belangrijke moment zijn plek in de geschiedenis teruggeven.’ Dat is met deze film absoluut gelukt.