Onderzoeken hoe je muziek en milieu-activisme kunt combineren: dat is de taak die de jonge dirigent John Warner (27) zich gesteld heeft. Hij is oprichter van Orchestra of the Earth, een jong orkest dat aandacht wil vragen voor klimaatverandering. In de documentaire Gustav Mahler – Zanger voor de aarde van Frank Scheffer zien we hoe de jonge musici per trein afreizen naar de locatie waar Mahler zijn symfonische compositie Das Lied von der Erde schreef: een houten huisje in de Oostenrijkse bergen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat Mahler een milieu-activist zou zijn geweest,’ zegt Warner in de documentaire, een mix van prachtige natuurbeelden en fragmenten uit Das Lied. Mahler schreef zijn muziek in 1908-1909 op teksten van Hans Bethge, vrije bewerkingen van klassieke Chinese gedichten, die Bethge in 1907 publiceerde onder de titel Die chinesische Flöte. Het was een moeilijke periode voor Mahler. Zijn driejarige dochter was zojuist overleden aan roodvonk en difterie, bij hemzelf was een hartkwaal geconstateerd en hij was om antisemitische redenen ontslagen als dirigent in Wenen. Vooral het zesde lied ‘Der Abschied’ is somber:
‘De zon verdwijnt achter het
gebergte
In alle dalen valt de avond
Met z’n schaduwen die vol koelte zijn.’
Maar uiteindelijk mondt Mahlers meesterlijke klankdicht uit in een verzoening met de natuur. Regisseur Frank Scheffer werd in de jaren negentig bekend met een andere Mahler-documentaire, Conducting Mahler (1995), met beroemde dirigenten zoals Riccardo Chailly en Simon Rattle. Nu, meer dan 25 jaar later, maakt hij de gewaagde keuze om de hele film lang vrijwel uitsluitend Warner aan het woord te laten, die uitlegt waarom Mahlers werk juist nu relevant is. Want in zijn muziek neemt Mahler de grootstedelijke, 21ste-eeuwse, met technologie versmolten mens terug naar de natuurlijke wereld. ‘Bij ecosystemen draait het allemaal om evenwicht, een taoïstisch principe,’ zegt Warner in de film. ‘In Das Lied von der Erde wordt Mahler profetischer dan waar ook. Het is een symfonie voor onze tijd. Een symfonie die laat zien dat je alleen in harmonie met de wereld komt als je de koers van de natuur volgt.’