‘Wat me fascineert in het verhaal van de Joodse Raad, is dat het goede mensen waren, geen slechte mensen. Maar wel goede mensen die een verkeerd beleid voerden en zich daar niet van bewust waren. Als je oordeelt over de Joodse Raad, moet je altijd in je achterhoofd houden dat ze functioneerden in een soort vacuüm,’ aldus journalist Hans Knoop.
In de openingsminuten van de documentaire Werktuig van de nazi’s, de Joodsche Raad benadrukt journalist Hans Knoop – die een boek schreef over de Raad - dat het moeilijk is om een eenduidig oordeel te vellen over de acties van de Joodse Raad tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Raad werd in de beginjaren van de oorlog opgericht als een diplomatiek contactorgaan tussen de Joodse Nederlanders en de Duitse bezetter, waarbij voormannen Abraham Asscher en David Cohen de illusie hadden dat ze via de raad een vorm van diplomatie konden bedrijven. Door te onderhandelen konden ze de situatie misschien nét lang genoeg rekken totdat de oorlog voorbij zou zijn.
De geschiedenis leert dat dit voornamelijk valse hoop was, want ondanks de bemiddeling van Asscher en Cohen werden de maatregelen tegen de Joodse bevolking steeds extremer. Toch probeerde vooral Cohen tot het allerlaatste moment diplomatiek te blijven. In zijn visie zou escalatie alleen maar leiden tot meer ellende.
Zijn strategie van onderhandelen en meebuigen, roept al decennialang vragen op over hoe nu precies te oordelen over Cohen en de Joodse Raad. Die vragen staan opnieuw in de aandacht, nu de EO vanaf 10 maart een ambitieuze vijfdelige dramaserie uitzendt over de Joodse Raad, met Pierre Bokma als Cohen en Jack Wouterse als Asscher.
De documentaire is vooral bedoeld om achtergronden te bieden bij die serie. Knoop treedt op als historische gids, en gaat in gesprek met andere experts en nabestaanden, zoals de kleinzoons van Asscher en Cohen én Mirjam Bolle-Levie, die secretaresse was in de Raad, en een belangrijke rol vertolkt in de serie. Op die manier is de documentaire zowel een boeiende geschiedenisles, als een rijke disclaimer bij de dramaserie.