Food for Thought: de bizarre wereld van de mondiale voedselindustrie

Wat is er allemaal nodig om ons zakje sla, pak melk of stukje kipfilet te realiseren? In de nieuwe vierdelige serie Food for Thought, het vervolg op zijn Tegenlicht-documentaire ‘De Voedsel BV’ (2022), duikt fotograaf en documentairemaker Kadir van Lohuizen (1963) in de wereld van de voedselindustrie. Speelde ‘De Voedsel BV’ zich nog af in Nederland, voor de nieuwe serie, die Van Lohuizen ontwikkelde en maakte samen met Doke Romeijn, reizen we af naar de Verenigde Staten, Kenia, China en het Midden-Oosten. ‘Ik viel van de ene verbazing in de andere verbijstering,’ aldus Van Lohuizen aan de telefoon.

En dat verbaast dan weer niet wanneer je Food for Thought gezien hebt: het is ongelofelijk hoe de wereldwijde voedselindustrie er vandaag de dag uitziet. Van verticale kassen en een koeienstal met airconditioning in de woestijn tot avocado’s die in zeecontainers ‘in slaap’ worden gebracht om de overtocht te overleven.

Van Lohuizens fascinatie begon met een simpele vraag: wat speelt zich af in al die enorme kassen, megastallen en distributiecentra langs de snelweg? ‘Ik begon “De Voedsel BV” vanuit gezonde nieuwsgierigheid,’ legt Van Lohuizen uit. ‘Maar omdat het voedseldebat zo gepolariseerd is, was het in Nederland heel moeilijk om toegang te krijgen. Er is veel wantrouwen, boeren en producenten denken al snel dat je eropuit bent om misstanden aan te tonen. En dan heb je nog de afdeling marketing: op elke vlees- en zuivelverpakking zie je een vrolijk lachend dier, dat imago moet koste wat kost in stand blijven.’

In de Verenigde Staten ging het bij Food for Thought juist weer vrij makkelijk: het feit dat Van Lohuizen Nederlander is bleek een groot pluspunt. ‘Veel Amerikaanse boeren hebben Nederlandse voorouders en ze denken vaak dat elke Nederlander boer is. Ik was heel welkom.’ In China had Van Lohuizen ook geluk: het duurde jaren voor hij er binnen kwam, mede vanwege de covidrestricties. Maar toen hij eenmaal een visum had, ging er tot zijn verbazing niemand van overheidswege met hem mee de fabrieken in. Van Lohuizen: ‘In China hebben ze goed begrepen dat de ketens korter moeten: er wordt meer voedsel dicht bij de consument geproduceerd. Tegelijkertijd zie je dat er vanwege de toenemende welvaart in China steeds meer vlees en zuivel wordt geconsumeerd. De gedachte dat we als mensheid minder vlees moeten eten staat nog niet in hun woordenboek. In de VS trouwens ook niet.’

In Kenia werd Van Lohuizen getroffen door de omvang van de groenteproductie daar. Boontjes, basilicum, avocado, mango: allemaal voor Europa, en steeds vaker in voorgesneden pakjes. Een pakje voorgesneden mango kost 2,95 euro, dat is ook het dagloon van een Keniaanse arbeider. 'Ik kreeg het ongemakkelijke gevoel dat ik op een moderne plantage stond,' blikt Van Lohuizen terug.

Een oordeel wil hij de kijker niet meegeven, die mag zijn eigen conclusies trekken. Van Lohuizen: ‘Het systeem zoals we dat nu hebben opgetuigd is, hoe bewonderenswaardig efficiënt ook, ontspoord. Bovendien hebben covid en de Oekraïneoorlog laten zien dat de import-exportmachine heel snel kan vastlopen. Ik hoop met deze serie echt bij te dragen aan dat besef, aan bewuster nadenken over wat je eet. Maar niet door dit tegen mijn publiek te zeggen, ik wil het laten zien.’