Thuisfront: de impact van oorlog en ontheemding op een Oekraïens gezin

Als Rusland op 24 februari 2022 de stad Soemy in het noordoosten van Oekraïne binnenvalt, slaan Viktor en Ania Lymar met hun vijf kinderen Oleh, Alina, Maryna, Ivanka en Arthur op de vlucht. Ze belanden honderden kilometers westwaarts in Mshanets, een afgelegen en hun onbekend boerendorp, waar ze onderdak vinden via een liefdadigheidsinstelling. Terwijl Viktor en Ania bezig zijn met de renovatie van een vervallen huis, maakt het gezin kennis met Anna Ilchenko en Anna Yutchenko, beiden documentair fotograaf en filmregisseur. Ze zijn naar het dorp gekomen om het gezin te volgen in hun poging een nieuw leven op te bouwen op vreemde grond, terwijl hun land in de greep is van oorlog.

‘Vijf kinderen, twee volwassenen, twee chihuahua’s en een miljoen problemen,’ zegt een van de Anna’s in de voice-over aan het begin van Thuisfront. ‘We weten niet precies waarom we dit gezin hebben gekozen, maar het was moeilijk om ze over het hoofd te zien.’ Even daarvoor hebben de makers zichzelf geïntroduceerd, staand naast hun camera’s. ‘Wij hebben deze film geregisseerd. Dat hebben we in elk geval geprobeerd.’ Klein obstakel: tijdens de opnames, die het tweetal een vriendschap met de kinderen oplevert, verdwijnt de familie van de ene op de andere dag. Ze besluiten de Lymars te gaan zoeken.

Aangenaam opvallend, gezien de omstandigheden en het uitgangspunt van Thuisfront, is de vredige, sobere cameravoering van Ilchenko en Yutchenko. Ze richten hun camera op het dagelijks leven van de familie en enkele dorpelingen, onder wie dorpsdrinker Andriy en Oksana, een ‘geheime verslaglegger die elke gebeurtenis in het dorp vastlegt’ in haar dagboek. We zien Ania die in een zwart trainingsjack met roze strepen vanaf de eerste verdieping verbouwingspuin uit het huis gooit, de kinderen die rondrijden op een door hun oom uit Soemy opgestuurde quad, flarden van een kerkdienst. Vervlochten door deze beelden: scènes uit de zoektocht van de makers, die hen naar Polen brengt.

Uit alle beelden spreekt de liefde voor hun volk, verrijkt door Ilchenko’s ervaring bij een documentaire-collectief dat zich richt op de volkscultuur en tradities in Oekraïense dorpen. Waar de makers in de voice-over hun eigen drijfveren bescheiden ondertitelen, laten ze de familie-interacties verder voor zich spreken; een huiselijke ruzie geworteld in Viktors drinkgedrag, oudste zoon Oleh die op z’n bed schijnbaar onaangeroerd het laatste oorlogsnieuws voorleest vanaf zijn mobiel, Ania die videobelt met haar zus in het buitenland op de verjaardag van jongste zoon – een feest zonder taart, cadeaus of de gebruikelijke pizza. ‘Niemand verkoopt hier pizza,’ zegt Ania. Het is de enige keer dat zij – of een van de anderen – op het randje van tranen is. Thuisfront heeft dan ook geen sentiment nodig om te laten zien hoe groot de impact van oorlog en ontheemding is.