"Na een voedzame maaltijd een bolletje ijs"

Donald Trump mag dan een vloek zijn geweest voor veel Amerikanen; voor comedians was hij een goudmijn. De Britse comedian John Oliver was bijvoorbeeld iemand die profiteerde van die ‘Trump Bump’. Hij ging tijdens de Trump-jaren meermaals viraal met segmenten uit zijn comedyshow Last Week Tonight. De filmpjes waarin Oliver met een lach én met bittere ernst inging op allerlei misstanden, werden tientallen miljoenen keren bekeken.

Oliver – van origine een stand-upcomedian - werkte tussen 2006 en 2013 voor The Daily Show with Jon Stewart, en kreeg in 2014 zelf de kans om een comedyprogramma te beginnen. Last Week Tonight werd al snel een kijkcijferhit, en won in de eerste acht seizoenen maar liefst 23 Emmy Awards. En ook nu Trump geen president meer is, blijft Oliver de tongen losmaken met grappige én goed geresearchte items. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de opiatencrisis, politiegeweld en de afbrokkeling van de Amerikaanse democratie.

Op HBO Max startte onlangs het negende seizoen van Last Week Tonight, en het programma viert op 16 mei de 250ste aflevering. Reden temeer om eens bij te praten met Oliver via een Zoom-interview.

Hoe houdt u het voor uzelf nog leuk na acht seizoenen?
‘Wat ik eigenlijk het allerbelangrijkst vind, is dat we weer kunnen opnemen met publiek. Door de pandemie waren we gedwongen om ruim anderhalf jaar op te nemen vanuit een appartement. Dat zorgde ervoor dat we veel moesten laten schieten, zoals groots opgezette studioproducties, of items die schreeuwen om publieksparticipatie. Dat was best frustrerend, want zeker als je gecompliceerde of droge verhalen vertelt, is het enorm prettig om te kunnen ontspannen met wat grappen. Ik zoek de verfrissing in dit geval dus niet per se in een vernieuwde stijl of nieuwe verhalen, maar vooral in de terugkeer naar het vertrouwde.’

Hoe belangrijk is de interactie met het publiek voor een geslaagde aflevering?
‘Voor mij draait het niet eens écht om de lach. Dat klinkt misschien gek uit de mond van een komiek, maar ik ben sowieso altijd geneigd om over de reacties van het publiek heen te praten. We moeten zó veel kwijt in een halfuurtje dat ik helemaal geen tijd heb om rustig mee te lachen! Voor mij is het vooral cruciaal dat het publiek emotioneel betrokken raakt bij een verhaal. Je voelt vooral of een aflevering geslaagd is door te luisteren naar de stiltes. Aan de ene kant heb je een ‘betrokken stilte’, en daartegenover staat de ‘ongeïnteresseerde stilte’. Wij als makers willen natuurlijk zo veel mogelijk van het eerste, omdat je dan pas merkt hoeveel impact een verhaal echt heeft. Het publiek moet altijd een ‘holy shit!’-gevoel hebben. Als die reactie uitblijft, of de stilte ongeïnteresseerd aanvoelt, gaat er iets niet goed.’

De laatste jaren waren er genoeg van die holy shit-momenten, want serieuze onderwerpen vormen een steeds belangrijker onderdeel van de show. Hoe vinden jullie de balans tussen het urgente en het luchtige?
‘Ik denk dat we van nature worden aangetrokken tot duistere onderwerpen. Maar zelfs in de donkerste verhalen zoek je altijd een soort luchtigheid. Die luchtigheid mag nooit gemaakt aanvoelen, maar moet er wel voor zorgen dat de kijker kan blijven luisteren. Daarom proberen we na de zwaardere items altijd ruimte in te bouwen voor wat ‘stupid stuff’, waarin we een beetje dollen met het publiek. Na een lange, voedzame maaltijd willen we het publiek ook altijd een bolletje ijs geven. Er moet ruimte overblijven voor onvervalste dwaasheid, want uiteindelijk is er voor ons niets zo inspirerend als het uitvoeren van domheid op een hoog niveau, haha.’

Dat lijkt me wel een lastige balanceeract, omdat je serieuze onderwerpen ook weer niet té kolderiek wil maken.
‘Klopt, en dat is ook waarom we altijd waakzaam blijven over de balans tussen de grappen en het ernstige. Want ook in flauwe grappen kun je uiteindelijk te ver doorslaan. Als je voortdurend meedogenloze grappen blijft maken over uitzichtloze situaties, werkt dat uiteindelijk ook tegen je. Mijn graadmeter is daarom altijd: als het voor mij slecht voelt, kan ik mij nog niet eens half voorstellen hoe erg het is om aan de ontvangende kant te zitten. Dat geldt zowel voor de grappen, als voor de ernst in het vertellen van een verhaal.’

Hoe werkt dat uiteindelijk door in de onderwerpkeuze?
‘Voor mij werkt het nooit zo dat ik een nieuwsfeitje zie en denk: dáár moeten we een grap over maken. Er zijn al genoeg comedians die dat doen, en daar heeft het publiek ons niet voor nodig. Voor ons zit de voornaamste uitdaging en het plezier vooral in het grondig researchen van verhalen, of het vinden van nieuwe invalshoeken. Het is nooit zo dat ik denk: ‘Oh, deze politicus zegt iets doms, daar moet ik nu zo snel mogelijk een grap over maken!’. Er zijn honderden programma’s die dat doen, dus laat ons maar gewoon lekker ons eigen ding doen.’