Terugkijktips van week 35 die je niet mag missen
De vele Frida’s
Close up
Volgens surrealist André Breton was een schilderij van Frida Kahlo ‘een lint rondom een bom’. Haar bloedmooie en explosieve werk is nu actueler dan ooit.
lees verder
Het is waarschijnlijk de beroemdste quote van de Mexicaanse kunstenaar Frida Kahlo (1907-1954): ‘Er zijn twee grote ongelukken in mijn leven geweest. Het ene was de tram, het andere Diego. Diego was veruit het ergste.’ Met Diego bedoelde ze haar echtgenoot Diego Rivera, die haar veelvuldig bedroog. En de tram, dat was het verkeersongeluk dat haar overkwam op haar achttiende. Kahlo lag in de kreukels. Een leven van pijn en operaties volgde, totdat ze stierf op haar 47ste. Ondertussen was ze wel een wereldberoemde kunstenaar geworden, en haar populariteit zou na haar dood alleen maar toenemen. Met thema’s als feminisme en gender-fluïditeit is Kahlo’s werk nu relevanter dan ooit, terwijl ook haar fascinatie voor de inheemse, pre-koloniale wortels van de Mexicaanse cultuur in deze tijden extra actueel geworden is. In de documentaire Exhibition on Screen: Frida Kahlo uit 2020, die AvroTros vandaag uitzendt als aflevering van Close Up, vertellen experts en familieleden over Kahlo. Eigenlijk wilde ze dokter worden, maar ironisch genoeg waren haar eigen doktersrekeningen zo hoog dat ze haar studie geneeskunde niet meer kon betalen.
In plaats daarvan ging ze de politiek in. Kahlo werd in 1928 lid van de communistische partij. Later zou ze een affaire krijgen met Trotski, een van de internationale gasten die naar Mexico kwamen om tequila te drinken in de casa azul, het blauwe huis waar Kahlo en Rivera in de jaren 1940 woonden. Kahlo schilderde er haar zelfportretten, die telkens een net iets andere Frida lieten zien. Nu eens knipoogde ze naar de Venus van Botticelli, dan weer naar Sint Sebastiaan. Vaak was haar werk van pijn doortrokken. Liefdesverdriet om Diego, of de pijn van een miskraam. Volgens een Kahlo-kenner in Exhibition on Screen: Frida Kahlo was Kahlo de eerste kunstenaar die vaginaal bloed afbeeldde op een schilderij, en wel in het werk Henry Ford Hospital uit 1932. We zien Kahlo die zojuist een miskraam heeft gehad, tegen de achtergrond van de Ford-fabrieken in Detroit waar Diego aan het schilderen is. Op een ander beroemd doek, Zelfportret met afgeknipte haren (1940), zien we Kahlo met kort haar, in een herenkostuum. Het was kort na de scheiding met Diego. En in De twee Frida’s uit 1939 zien we twee zittende Kahlo’s, die elkaars hand vasthouden. ‘Wie was Frida Kahlo?’ zei een vriend eens over haar. ‘Het is niet mogelijk een precies antwoord te geven. Zo tegenstrijdig en meervoudig was die vrouw. Je kunt zeggen dat er verschillende Frida’s waren. En misschien was geen van hen degene die ze wilde zijn.’
Doen alsof je studeert
3Doc: Pretend Student
Niet studeren, maar wel de schijn ophouden; het komt steeds vaker voor. In de documentaire Pretend student biechten jongeren hun verhaal op.
lees verder
Studenten die een maanden- of zelfs jarenlange studieachterstand oplopen, kunnen verstrikt raken in een web van leugens. In de documentaire Pretend student (EO) vertelt een jongere: ‘Het begint vaak met verzwijgen, je schaamt je ervoor dat het niet lukt. Je wordt heel goed in liegen en je wordt er ook heel goed in om die rol te vervullen.’
Exacte cijfers over het aantal pretend studenten zijn er niet, maar volgens regisseur Floor van der Kemp zijn de verhalen die de documentaire aan het licht brengt het topje van de ijsberg: ‘Onze researcher en eindredacteur Wendy Philipse belde met verschillende studentenhuizen en iedereen die ze sprak dacht wel een pretend student te kennen. En zelf bleek ik ook zulke mensen te kennen; zo ben ik kennelijk op een afstudeerfeest geweest van iemand die aan het pretenden was.’ Twee van de jongeren die wilden meewerken aan de documentaire moeten nog uit de kast komen bij hun familie; een van hen schrijft een openhartige brief aan haar moeder, een ander wil het pas vertellen wanneer deze film verschijnt.
Wat is de belangrijkste reden om de schijn op te houden? Van der Kemp: ‘In veel gevallen ging het vwo deze jongeren makkelijk af, waarbij er thuis ook nog eens van alles werd geregeld. Wanneer je gaat studeren, komt er veel meer bij kijken; je moet voor jezelf koken, zelf alles plannen, ernaast werken, en dan is er ook nog de verleiding van het uitgaan en de studentenvereniging. Als je studie dan in het slop raakt en je op sociale media ziet dat het anderen wel goed afgaat, hebben sommigen het gevoel dat ze falen. Die denken dan: ik ga niet vertellen dat het me niet lukt.’
Een andere factor is volgens Van der Kemp de prestatiedruk in het hoger onderwijs, die veel hoger ligt dan pakweg tien jaar geleden; studenten van nu moeten in korte tijd met minder studiefinanciering hun diploma behalen. Daarnaast lopen pretend studenten die jarenlang liegen een risico op mentale klachten; zo vertelt een ex-pretender dat hij op het treinstation steeds vaker dacht: ik spring er gewoon voor. Van der Kemp: ‘Er zullen vast kijkers zijn die deze jongeren beschouwen als lapzwansen, maar ze voelen zich er enorm rot over dat ze hun geliefden voorliegen. Hun schaamte is groot en naarmate het duurt wordt het alleen maar groter.’
Lekker modern
De Modern Art Revue
In een tv-bewerking van hun theatershow laten Klaassen en De Jong honderd jaar moderne kunst de revue passeren.
lees verder
‘Het heeft wel wat,’ zegt Alex Klaassen. ‘Maar toch ook weer helemaal niks,’ aldus Steef de Jong. Het duo bespreekt een kartonnen replica van het beruchte kunstwerk The lights going on and off (2000) van Martin Creed: een lege museumzaal waarin het licht met een interval van vijf seconden aan en uit gaat.
Het is een van de vele kunstwerken die de revue passeren in De Modern Art Revue, de televisiebewerking van de met lof ontvangen gelijknamige tweemansvoorstelling uit 2017. We springen van L’origine du monde van Gustave Courbet via het urinoir van Marcel Duchamp naar de reliëfs van Jan Schoonhoven. Vanwaar zo’n terugblik? Nou, de moderne kunst – gefeliciteerd nog – bestaat min of meer honderd jaar en is ‘nog altijd springlevend en ontzettend bij de tijd’, zo krijgen we aan het begin van de voorstelling te horen. En geen theatervorm geschikter voor zo’n terugblik dan de revue (letterlijk ‘herbekeken’), een geliefd genre van Klaassen en De Jong en van regisseur Ina Veen.
Wat volgt is een heerlijke komische reis door de tijd waar de liefde voor kunst vanaf spat. Met liedjes (bijvoorbeeld over de talloze -ismen die de moderne kunst voortbracht), sketches (Mondriaan, Picasso, Dalí en een brakke Braque aan de Parijse toog), en vele ingenieus gemaakte kartonnen decorstukken, kunstwerkjes op zich. Klaassen doet een geweldige Marina Abramovic, er wordt live een ‘Pollock’ gedript en we zien Jan Schoonhoven en zijn jazz spelende vrouw Anita aanstekelijk zingend en dansend door een kartonnen keukentje zwieren: ‘De buren vinden ons raar … maar wij zijn kunstenaar!’ Tot slot nog een glansrol voor twee modernekunstverzamelende grandes dames, Gertrude Stein en Peggy Guggenheim, die vanuit het hiernamaals mijmeren over het waanzinnige gevoel dat je kunt krijgen van ‘kunst die, ja hoe zal ik het zeggen, ergens een lichtje aandoet’.