NPO Starttips

Sinds naar verluidt het arme meisje Bernadette vanaf 11 februari 1858 de maagd Maria maar liefst achttien maal aan zich zag verschijnen bij een grot in Lourdes is het die plaats voor de wind gegaan. Van een gehucht aan de voet van de Franse Pyreneeën veranderde het al snel in een bedevaartsoord waar tegenwoordig jaarlijks zo’n drie miljoen mensen naartoe trekken. Oude en jonge, zieke en zielige, wanhopige en hopende, gelovende en sceptische. Er werden inmiddels zo’n zevenduizend onverklaarbare genezingen geteld en de Kerk erkende zeventig wonderen.

De plek trok ook tal van schrijvers. Waaronder Émile Zola (in 1892, toen er reeds negen jaar een speciale pelgrimstrein vanuit Nederland naar Lourdes reed); J.K. Huysmans (in 1903, die tijdens zijn eerste bezoek naar eigen zeggen werd afgeschrikt door het lawaaiige klatergoud) en Serge Simonart (een jaar of 25 geleden, als verslaggever voor Humo). Hun indrukken verschenen onder de respectieve titels Mijn reis naar Lourdes, Lourdes en de massa en Busreis naar Lourdes (het laatste als onderdeel van de bundel Belgen op zondag).

Natuurlijk verschillen hun opgetekende belevenissen, maar er zijn ook treffende overeenkomsten. Zoals de indruk die de hoeveelheid leed maakt die voorbijtrekt. En de zorg en liefde waarmee de pechvogels in vele graden er omringd worden. ‘Wie een hart heeft, zelfs iets dat daar slechts van ver op lijkt,’ schrijft Simonart, ‘wordt hier ontroerd, dikwijls door tafereeltjes die je in andere omstandigheden met plaatsvervangende schaamte zou aanschouwen.’

De Franse (niet-katholieke) filmmakers Alban Teurlai en Thierry Demaizière togen in 2018 met een cameraploeg naar het religieus beladen oord met de documentaire Lourdes als resultaat. In anderhalf uur passeert er fraai in beeld gebracht en in een rustig tempo van alles, zonder duiding die de sfeer zou onderbreken. De paar tragische hoofdpersonen die gevolgd worden, de schoonmaakwerkzaamheden ’s nachts, de samenzang uit duizenden kelen tegelijk. De processies, het strelen en kussen van De Grot, het baden in het heilige bronwater. Het inkopen van religieuze souvenirs, de instructies die de tijdelijke zusters krijgen, het enorme zigeunerkamp aan de rand van het stadje. Het preken, het bidden, de tranen. De film was een succes zowel onder critici als het bioscooppubliek. Begrijpelijk – meer kerst wordt het niet.

‘Het is banaal,’ aldus Simonart, ‘maar toch spookt door mijn hoofd: die God, wat is dat voor een God, die al die zieken zo laat lijden?’ Wat het aangrijpende Lourdes zoal toont, doet vooral geloven in de mens.

Wat is de beste transgenderzorg? De ‘Dutch approach’ is om transgender kinderen eerst puberteitsremmers te geven, om pas na een intensief begeleidingstraject over te gaan tot de ingrijpende transitiebehandeling. Maar veel transgenders willen zelf over hun lichaam beslissen, en niet door ‘poortwachters’ beoordeeld worden op hun mate van genderdysforie (onvrede met het geboortegeslacht). Daarom stellen sommigen vraagtekens bij het huidige Nederlandse beleid. Is het bijvoorbeeld niet beter om, zoals in sommige Amerikaanse staten, veel sneller en met minder begeleiding over te gaan op hormoonbehandeling? Die vraag is extra urgent nu het aantal aanmeldingen bij transgenderklinieken rap toeneemt en de wachtlijsten groeien.

Medialogica

NPO 2 21.48-22.32 uur

Mediasocioloog Peter Vasterman beweerde in een veelbesproken opiniestuk in NRC Handelsblad dat Nederlandse media kritische vragen rond transgenderzorg mijden, mogelijk uit angst voor beschuldigingen van transfobie. In andere landen wordt er volgens hem meer gedebatteerd over de vragen: waar komt die plotselinge toename in aanmeldingen vandaan en hoe richt je transgenderzorg daar het beste op in? Reden voor Argos Medialogica, het programma dat de werkelijkheid scheidt van de beeldvorming, om in de ‘strijd om de transgenderzorg' te duiken.

‘Het is een enorm gevoelig onderwerp,’ zegt regisseur van deze aflevering Myrthe Buitenhuis. ‘Wij hebben geprobeerd om de nuance die wij in het maatschappelijke debat misten alle ruimte te geven.’

De uitzending laat zien dat er nog veel onduidelijk is. Wetenschappers en artsen roepen daarom om meer onderzoek, maar er is tegengas van transgenders. Zij vrezen dat dit soort onderzoeken hun verworven rechten in gevaar brengt. Buitenhuis: ‘Die vrees is helaas terecht. Je ziet vaak dat resultaten uit onderzoeken naar transgenders, hoe genuanceerd ook, worden gekaapt door extreemrechtse en christelijk-fundamentalistische bewegingen om hun eigen anti-lhbti-agenda door te drukken.’

Lisa Littman ondervond dit aan den lijve. Deze Amerikaanse onderzoeker publiceerde een wetenschappelijk artikel over wat ze 'rapid-onset gender dysphoria' (acute genderdysforie) noemde en wierp de hypothese op dat die mogelijk mede veroorzaakt zou kunnen worden door online surfgedrag van pubers. Littman kreeg een storm van kritiek over zich heen van de transgendergemeenschap en verloor zelfs haar baan in de zorg.

Argos Medialogica spreekt naast Littman ook enkele ‘detransitioners’, mensen die uit spijt hun transitie willen terugdraaien. Buitenhuis: ‘Transgenders hebben hard gevochten voor hun emancipatie. Logisch dus dat ze alles wat transhaat doet oplaaien uit de weg gaan. Maar vragen niet willen stellen belemmert ook een open gesprek en informatievoorziening. Als je ergens niet over praat, weet niemand wat er aan de hand is.’