De podcast is een nieuw en verslavend medium en brak dit jaar definitief door. Begin nu met podcasts luisteren en houd nooit meer op. Voor wie nog niet luistert: een introductie.

Schrijven over podcasts is lastig in deze wereld, die bestaat uit twee soorten mensen: degenen die naar podcasts luisteren, en degenen die dat (nog) niet doen. Voor de eerste categorie is weer zo’n artikel als dit, dat uitlegt wat podcasts zijn en hoe ze je leven verrijken, gesneden koek. En tegen mensen uit de tweede categorie, die nog nooit een podcast gehoord hebben, kun je uren blijven doorzagen, maar ze zullen de waarde er waarschijnlijk niet van inzien tot ze het een keer geprobeerd hebben.

Dit kregen we laatst te horen: ‘Podcasts zijn denk ik toch niets voor mij. Ik heb er een geluisterd, maar vond er weinig aan.’ Dat is net zoiets als zeggen: ‘Ik heb een boek gelezen, maar was niet zo onder de indruk, voor mij geen boeken meer.’ Podcasts zijn een op zichzelf staand medium, net zo divers en rijk als literatuur, film of televisie. Er is echt voor elk wat wils bij, als je maar ergens begint.

De podcastervaring is intiem en persoonlijk, en ideaal voor wie niet de hele tijd met een scherm voor zijn gezicht wil zitten

Wie vijf jaar geleden fantaseerde over de toekomst van media in het digitale tijdperk, had nooit kunnen bevroeden dat dit een van de belangrijkste doorbraken zou zijn: on demand te beluisteren stukken audio. Want dat is een podcast in principe. De term bestaat al een jaar of tien en de mogelijkheden nog veel langer, maar pas sinds iedereen een smartphone heeft met apps die het vinden, downloaden en afspelen makkelijk maken, hebben podcasts echt een vlucht genomen. De naam, een samentrekking van iPod en broadcast, dekt inmiddels de lading allang niet meer. De iPod is vervangen door de smartphone, en van ‘uitzenden’ is eigenlijk ook geen sprake. Maar de podcastwereld is een uitdijend universum van documentaires, talkshows, fictie, muziek, interviews, comedy, theaterregistraties en nog veel meer, onbeperkt en laagdrempelig voor luisteraars én makers.

Je luistert naar een podcast wanneer het jou uitkomt: op de fiets, in de sportschool, in de auto, bij het afwassen of wandelen met de hond. De podcastervaring is intiem, persoonlijk en luisteren kan overal. Ideaal voor iedereen die weinig tijd heeft, of niet de hele tijd met een scherm voor zijn gezicht wil zitten.

(tekst gaat verder onder het kader)

Podcasts luisteren voor dummies

Het beluisteren van podcasts is bijna altijd gratis en kan via de computer, smartphone of tablet. De meeste aanbieders van podcasts hebben een site waarop de afleveringen gestreamd kunnen worden. Heb je een Apple-apparaat, dan zit daar standaard een podcast-app op. Deze is gekoppeld aan iTunes. Met de app kun je je abonneren op allerlei podcasts, zodat nieuwe afleveringen automatisch gedownload worden. Als je een andere app wilt, of een Android- of Windowsapparaat hebt, zijn er allerlei speciale podcast-apps die je kunt downloaden en die op ongeveer dezelfde manier werken. Een fijne app is Stitcher. Hierbij kun je je favoriete shows volgen, downloaden en luisteren wanneer het uitkomt, ook als je offline bent. Ook Overcast is een veelgebruikte app.

Het is geen radio

Is een podcast niet gewoon een ‘uitzending gemist’ van radioprogramma’s? Nee, net zoals uitzending gemist eigenlijk geen uitzending gemist is. De meeste radioprogramma’s zijn wel te herbeluisteren (vaak met het nieuws en de reclames nog aan het begin), maar er zijn duizenden podcasts die nooit met de ether te maken krijgen.

Ook de manier van luisteren verschilt. De meeste radio staat ergens aan op de achtergrond. Podcasts luister je voornamelijk via een koptelefoon. Net als bij een radioprogramma kun je je verheugen op een wekelijkse uitzending van je favoriete podcastshow. Maar je kunt ook alle uitzendingen achter elkaar luisteren.

Omdat luisteraars de shows en hun luistermoment zelf bewust uitkiezen, kunnen makers hun programma heel anders opbouwen. Er is nauwelijks kans dat iemand er middenin valt, wel dat de luisteraar halverwege afhaakt. Daardoor hebben makers veel meer vrijheid om te experimenteren met vorm. Een gewoon radioprogramma wordt gekenmerkt door een bekende structuur: nieuws op elk uur, reclame, rubriekjes, af een toe een liedje en vaste segmenten met een vaste tijdsduur. Voor podcasts geldt dit allemaal niet, hoewel de meeste zich wel aan een gemiddelde lengte houden. Als een gesprek boeiend is, kan dat een uur duren. Als er veel in een onderwerp blijkt te zitten, worden er meerdere afleveringen aan besteed. Er zijn podcasts (zoals het geweldige Love + Radio) die gekenmerkt worden door het feit dat je geen idee hebt waar je naar zult gaan luisteren. Dat alles maakt het openen van een nieuwe podcast steeds weer een avontuur.

Het openen van een nieuwe podcast is steeds weer een avontuur

Een artikel over podcasts kan niet zonder vermelding van This American Life. Het wekelijkse radioprogramma van de Amerikaanse publieke omroep begon in 1995 en werd kort daarna al beschikbaar als podcast. Gastheer is Ira Glass, wiens stemgeluid uit duizenden herkenbaar is en die eigenhandig de standaard heeft gezet voor de goede verhalende podcast. De opzet van het programma: de redactie kiest wekelijks een thema en brengt verschillende verhalen die daarmee te maken hebben. Die thema’s zijn echter zo breed dat bijna alles eronder kan vallen, en soms wijkt men van de formule af door een heel uur of meerdere afleveringen aan een onderwerp te wijden. Wat alle verhalen echter gemeen hebben, is dat ze gebaseerd zijn op zorgvuldige research en redactie en op een persoonlijke manier verteld worden.

Veel redacteuren van This American Life zijn uitgevlogen om hun eigen podcasts te beginnen, met gericht op hun eigen interesses maar vaak even prettig om naar te luisteren. Een spin-off van This American Life, Serial, werd de grootste podcasthit tot nu toe. De razend spannende ontrafeling van een moordzaak uit de jaren negentig in twaalf wekelijkse afleveringen werd ruim tachtig miljoen keer gedownload en trok vele nieuwelingen de podcastwereld in. Onderzoek van het Amerikaanse media-onderzoeksbureau Edison toont aan dat 21 procent van de Amerikanen de afgelopen maand naar een podcast luisterden, terwijl dat 2015 nog 17 procent was. Vooral mensen onder de 55 luisteren steeds vaker naar podcasts.

En in Nederland?

Podcaststatistieken zijn moeilijk te meten. Over Nederland zijn dan ook geen betrouwbare luistercijfers van podcasts bekend. Vanwege het kleine taalgebied is het publiek voor Nederlandse podcasts natuurlijk een stuk kleiner van in de VS. De top tien van iTunes laat al wel zien hoe divers ook in Nederland het landschap is: er staan een aantal muziekpodcasts in, managementtips van ondernemer Eelco de Boer, interviews over ‘leven zonder stress’ en Echt Gebeurd, de podcast van de verhalenavond van Micha Wertheim en Paulien Cornelisse. Er worden in Nederland veel mooie radioverhalen verteld die ideaal zijn voor het podcastformat. Jair Stein en zijn collega’s van Plots en Toendra begonnen hier jaren geleden al mee. Maker Chris Bajema sprong onlangs in het diepe met zijn onafhankelijke podcast Man met de microfoon, dat hij middels crowdfunding financiert.

Toppodcasts om mee te beginnen

Love + Radio: The Living Room

Als een soort dubbele voyeur word je meegetrokken in de wereld van een vrouw die een jong stel bespioneert via haar raam. Een ijzingwekkende tranentrekker van de bovenste plank.

Radiolab: Blame

Radiolab is een wetenschapsprogramma dat eigenlijk altijd weet te verrassen. Deze aflevering over schuld heeft niet alleen een biologische, maar ook een filosofische insteek.

Echt Gebeurd: puberdagboek Maria Ibrahim

Vast onderdeel van het vertellersevenement Echt Gebeurd is het voorlezen uit het puberdagboek. Maria had een roerig liefdesleven en was superfan van Paul de Leeuw. Heerlijk tenenkrommend.

De Correspondent

Goede gesprekken met Lex Bohlmeijer, voor de liefhebber van interviews. Een fijn recent gesprek is dat met docenttalent van het jaar en Koerdische vluchtelinge Haza Rahim.

99% Invisible: Mojave Phone Booth

Zo’n verhaal dat doet verbazen over gekke menselijke fascinaties, en wat een kleine handeling voor grote gevolgen kan hebben. 99% Invisible is een top-podcast over design.

The Longest Shortest Time: The Accidental Gay Parents

Een geweldige podcast over ouderschap; de serie over een trans/gay-koppel dat ineens moet zorgen voor twee verwaarloosde kinderen is een hoogtepunt.

WTF with Marc Maron: President Barack Obama

Stand-up comedian Marc Maron ontvangt acteurs, comedians en andere bekende figuren in zijn garage. Hoogtepunt was Obama, die zich een uur lang liet interviewen in de garage, waarbij hij het woord nigger gebruikte toen het over racisme ging.

This American Life: Who Do We Think We Are?

In deze huiveringwekkende aflevering vertelt de Pakistaanse Mariya Karimjee hoe zij als zevenjarig meisje besneden werd en welke impact dat had. Een buitengewoon openhartig verhaal waarin ze niet alleen uitlegt wat zoiets betekent voor je seksleven, maar waarin ze ook de confrontatie met haar familie aangaat over dit zeer precaire onderwerp.

Toendra: De list

De Turkse Derya is 44 en leidt een dubbelleven om zo haar traditionele ouders niet teleur te hoeven stellen.

Serial

De podcast die miljoenen mensen in zijn greep hield.

VPRO-podcasts

Het enthousiasme om podcasts te maken is groot, bij traditionele radiomakers die op deze manier een nieuw en trouw publiek willen bereiken, maar ook bij mensen die al jaren geen radio meer hebben geluisterd. Ook binnen de VPRO zijn volop podcastplannen in ontwikkeling. Hoofdredacteur radio Gerard Walhof is helemaal overtuigd van de kracht van het medium en wil er vol op inzetten. Een jaar of drie, vier geleden drong het tot hem door: dit gaat heel belangrijk worden. ‘De VPRO wil zich de komende tijd ontwikkelen als hét podcastplatform van Nederland,’ vertelt hij. ‘Podcasting is een manier van verhalen vertellen die heel goed bij ons past. Radio heeft vaak de functie van geluidsbehang. Bij de VPRO maken we veel radio om echt naar te luisteren. Podcasting is daar veel geschikter voor. Ook de directe band met de luisteraar is geweldig. Een podcast een heeft een veel persoonlijkere toon. In de eerste paar minuten moet je de luisteraar bij de lurven pakken, maar dan heb je hem ook echt. Juist een mooi verhaal dat iets langer duurt, wat op de gewone radio niet uit de verf komt, is wat een podcast vaak zo goed maakt. Het is nieuw medium, naast de lineaire radio, waarin nog alles te ontdekken valt. Toen het aantal downloads van Radio Doc zich begonnen te meten met de luisteraars van dat programma op Radio 1, wist ik dat we iets hadden waar rekening mee gehouden moet worden. Daarvan probeer ik ook de NPO te overtuigen.’

'Radio heeft vaak de functie van geluidsbehang. Bij de VPRO maken we veel radio om echt naar te luisteren: podcasting is daar veel geschikter voor'

Gerard Walhof, hoofdredacteur Radio bij de VPRO

Villa VPRO bruist inmiddels van de podcast-ideeën. Er wordt een opvolger van het radioverhalenprogramma Toendra gemaakt, getiteld Het leven, een gebruiksaanwijzing. Radiomaker Marten Minkema is bezig met een audiodocumentaire die in eerste instantie als podcast wordt geproduceerd. VPRO’s jongerenplatform Dorst deed een oproep voor podcastplannen, waar tientallen reacties op kwamen. De beste ideeën worden op dit moment uitgewerkt in workshops. En ook Woord.nl gaat helemaal de podcastrichting op. Hierover gaan we in de komende maanden nog veel meer horen.

Want wij zijn ervan overtuigd dat we pas aan het begin staan van de gouden tijd voor de podcast. Wie eenmaal over de drempel stapt is snel overtuigd. Misschien is de ideale podcast-app nog niet ontwikkeld, zoals legaal muziek streamen pas echt groot werd dankzij Spotify. In elk geval neemt de VPRO Gids je de komende weken mee in de wereld van de podcasts, waarbij we er vanaf nu dus vanuit gaan dat u bent aangesloten bij de categorie ‘podcastluisteraars’.

meer podcasttips