Hoe fout was opa?

Toen trompettist Anneke Romeijn als student meespeelde met een orkest en zich voorstelde aan de man naast haar, zei die bij het horen van haar achternaam direct: ‘fout in de oorlog’. Jaren later besloot ze dat de tijd rijp was om erachter te komen wat hij daarmee bedoelde. Samen met haar zus Aafke, muzikant en schrijver, maakte ze een podcast over hun familiegeschiedenis. ‘Er gingen wel verhalen rond over het oorlogsverleden van de familie van mijn vaders kant,’ zegt Anneke. ‘Maar veel bleef onduidelijk, en iedereen zei weer iets anders.’

Hun vader stond niet meteen te juichen toen hij hoorde dat de zussen in het verleden wilden gaan graven. ‘Hij was bang dat de verhalen die we kenden niet bleken te kloppen, en dat de rest van de familie zou vinden dat we het moesten laten rusten.’ Wat de achterkleinkinderen wisten: ‘Onze overgrootvader werkte bij de politie en tijdens de Hongerwinter kregen ze melk. Een broer van mijn opa is gestorven aan het Oostfront, maar niemand kon ons zeggen aan welke kant hij vocht. Een andere broer van mijn opa zou gesmokkeld hebben, maar niemand wist wat.’

De zussen gingen te rade bij hun familie en doken de archieven in. Hoewel ze vanwege de coronacrisis niet al het archiefmateriaal konden inzien, werd veel duidelijk. ‘Het was heel gek om erachter te komen wat er gebeurd is,’ zegt Anneke. ‘Ik kijk nu heel anders tegen de term “fout in de oorlog” aan. Ik ben mijn opa, die in de oorlog een jaar of twaalf was, ook beter gaan begrijpen. Hij is in 2007 overleden en was een aparte man. Hij praatte weinig, en al helemaal niet over de oorlog. Nu ik meer weet over zijn thuissituatie begrijp ik hoe hij er het beste van probeerde te maken.’

Anneke en Aafke zijn niet de enige achterkleinkinderen die in hun eigen familiegeschiedenis spitten, merkten ze. ‘Bij het NIOD dachten ze dat de aanvragen en onderzoeken minder zouden worden, maar de belangstelling stijgt. Juist deze generatie gaat nu op zoek. Het is voor ons ook makkelijker, omdat we nog iets meer afstand hebben dan onze ouders’.

De podcast gaat ook over wat het oorlogsverleden met haar generatie doet. ‘Veel mensen hebben zo’n verhaal in de familie, maar praten er niet over. Achteraf was mijn familie juist blij met ons onderzoek en dat er nu meer duidelijkheid is. Ik hoop dat de podcast laat zien dat nieuwsgierigheid, twijfel en schuldgevoelens er mogen zijn.’