‘Ik word niet gecast voor heterorollen’

De heteroseksuele acteur Darren Criss wil geen homoseksuele personages meer spelen, ondanks het succes dat het hem opleverde: zijn rol in de muzikale serie Glee bracht hem roem, zijn hoofdrol in de serie The Assassination of Gianni Versace leverde hem een Emmy op. Maar nu is het genoeg. ‘Ik wil niet die heterojongen zijn die de rol van een gay man inpikt,’ aldus Criss. Is er sprake van inpikken als een hetero een homorol krijgt? En maakt de geaardheid van de acteur verschil voor de kijker?

In de indringende miniserie It’s a Sin, over het leven van een groep homoseksuele vrienden tijdens de aidsepidemie van de jaren tachtig, worden alle gay rollen gespeeld door acteurs die openlijk gay zijn. Dat was een uitdrukkelijke wens van regisseur Russell T Davies. In een interview met AnOther Magazine zegt hij: ‘Je krijgt niet alleen authenticiteit, het is ook revanche voor honderd jaar straightwashing [homoseksuelen zo portretteren dat ze voldoen aan heteroseksuele normen, red.].’

In Nederland is Anne+ dé queer hit van het moment. Oorspronkelijk werd Anne+ gemaakt als webserie, inmiddels zijn beide seizoenen te zien op Netflix en er komt ook een speelfilm. Anne+ gaat over het (liefdes)leven van de lesbische twintiger Anne. Bijna alle rollen in de serie worden gespeeld door queer actrices en ook het team bestaat grotendeels uit vrouwelijke queer makers. Dat is een bewuste keuze, zegt bedenker en scenarioschrijver Maud Wiemeijer. ‘Wij vinden het belangrijk dat de hoofdrolspeler en de meeste andere personages zelf queer zijn. Dat geeft het verhaal een extra laag.’ Als voorbeeld noemt Wiemeijer de demonstratie tegen homogeweld die een van de personages organiseert. ‘De acteur houdt een speech tegen homogeweld. Hij begrijpt de situatie, je voelt hoe belangrijk het is.’ Bovendien, zegt Wiemeijer, is het ook voor de kijker belangrijk dat de acteurs queer zijn. ‘Toen ik veertien was en naar The L Word keek was ik bijzonder teleurgesteld dat alle actrices in werkelijkheid hetero bleken te zijn. Had ik nog steeds geen échte rolmodellen.’

Acteur Rick Paul van Mulligen, bekend van onder meer A’dam – E.V.A., Rundfunk en Wie is de mol?, zegt dat het voor hem als acteur niet uitmaakt wat de geaardheid van een personage is. ‘Als ik een scenario in handen krijg, kijk ik niet direct of mijn personage homo of hetero is. Dat vind ik niet zo interessant. Ik vind het veel belangrijker dat hij gelaagd is.’ In Van Mulligens ideale wereld maakt het niet uit of een acteur gay, hetero, biseksueel, non-binair of transgender is. Het is juist de kunst van het acteren om in de huid van een ander te kruipen. Maar helaas, we leven niet in een ideale wereld. ‘Ik heb weleens van iemand uit de castingwereld te horen gekregen: “Niemand zit erop te wachten dat jij een hetero speelt.” Dat is me meer dan eens overkomen. Ik word niet gecast voor heterorollen, zo simpel is het.’

Als je als homo niet de kans krijgt om een hetero te spelen, is het frustrerend wanneer het andersom wel gebeurt. ‘De kansen in de huidige film- en tv-wereld zijn niet gelijk voor homo’s en hetero’s,’ zegt Van Mulligen. ‘Dus als er dan eens een interessante homoseksuele rol voorbijkomt, is het wel frustrerend wanneer die rol naar een hetero gaat die vervolgens een prijs in de wacht sleept omdat hij zo goed een homo kan spelen.’ Het gaat zelfs zo ver dat sommige acteurs niet uit de kast durven te komen uit angst om geen rollen meer te krijgen. ‘Ik ken genoeg voorbeelden. Bijvoorbeeld van een jongen die steeds weer zijn beste vriendin meenam de rode loper op, om maar de schijn op te houden dat hij hetero was.’

Hanna van Vliet, hoofdrolspeler in Anne+, wordt vooralsnog niet alleen maar als lesbische vrouw gecast. ‘Misschien is het bij vrouwen anders, dat weet ik niet,’ zegt Wiemeijer. ‘Voor ons was het juist helemaal niet moeilijk om lesbische vrouwen te vinden die mee wilden werken aan Anne+. Het eerste seizoen werkte iedereen gratis mee. De betrokkenheid bij het project was enorm groot.’ De makers vinden het belangrijk om het rolmodel te zijn dat Wiemeijer zelf als tiener miste. ‘We krijgen heel veel berichtjes van jongeren die nog in de kast zitten, of die juist uit de kast durfden te komen door onze serie. Heel erg leuk, maar ook een grote verantwoordelijkheid. Soms zitten er erg heftige verhalen bij.’

Sinds de serie op Netflix staat, krijgen de makers van Anne+ ook veel reacties van hetero’s. De kracht van de serie zit hem in de herkenbaarheid: het dagelijks leven van een twintiger die een balans probeert te vinden tussen feesten en verantwoordelijkheid, tussen vrienden en familie en tussen liefde en losbandigheid. ‘We willen Annes seksuele voorkeur bewust niet problematiseren. In veel films over lesbische of homoseksuele personages is de coming-out het grote probleem dat dramatisch wordt uitgespeeld. Wij zoeken juist vrolijkheid en lichtheid.’

Ook andere stereotiepe valkuilen weten de makers te omzeilen. ‘Lesbo’s worden vaak neergezet als óf supervrouwelijk óf super-butch. Die mogen er allemaal zijn, uiteraard, maar er zit veel tussenin. Ook zo’n nieuwe trend: het lesbische historische kostuumdrama waarin twee heteroseksuele actrices hun “verboden liefde” verbeelden, terwijl een boze man in de deuropening staat te schreeuwen hoe slecht die vrouwen zijn. Daar ben ik wel klaar mee.’

Rick Paul van Mulligen herkent de steeds terugkerende stereotiepe personages. ‘De homo in de Nederlandse film is een steward, een kapper, of de gay best friend. Soms krijg ik een scenario in handen waarin als enige karakteromschrijving staat: homoseksueel. Die rollen neem ik niet aan. Het homoseksuele karakter moet een mens zijn van vlees en bloed. Prima als het toevallig een steward is, maar wel eentje die niet alleen maar drie flauwe grappen maakt.’

Seksscènes verraden of er een queer oog naar het verhaal heeft gekeken, want als dit het geval is zijn ze in elk geval realistischer. Het lesbische liefdesdrama La vie d’Adèle uit 2013 kende een stomende seksscène van maar liefst zeven minuten. De film werd overladen met lof en prijzen, maar er kwam al snel kritiek op de seksscène: porno, gefilmd vanuit het mannelijke perspectief van de regisseur, die door de actrices een slavendrijver werd genoemd. Seks tussen twee mannen wordt door heteroseksuele filmmakers meestal vermeden. In het romantische coming-of-age-drama Call Me by Your Name is de chemie tussen de verliefde jongens levensgroot, maar verder dan zoenen en onder de dekens ejaculeren in een perzik gaat het niet. ‘Dat zie je vaak als het om homoseks gaat: ze zoenen even, dan draait de camera weg,’ zegt Van Mulligen. Hoe anders is dat in It’s a Sin, waar je mannen ziet genieten van het leven en elkaar. Ook in de speelfilm van Anne+, die in september in de bioscoop zal draaien, zitten realistische seksscènes. Wiemeijer: ‘Door queer seks te tonen kun je het normaliseren.’

Van Mulligen ging niet zitten wachten tot hij die mooie rol met diepgang toch in zijn schoot geworpen kreeg. Hij richtte zich op het toneel en heeft inmiddels een vaste plek bij Het Nationale Theater in Den Haag. Toch gooit hij de deur zeker niet dicht voor film of tv. ‘Ik zou graag eens een feminiene drugsbaron spelen. Lijkt me heerlijk. En reken maar dat die doodeng kan zijn.’