Je leest dit artikel gratis. Wil je meer van de VPRO Gids? Neem een abonnement. Nu 12 weken voor slechts 10 euro. Ik wil meer lezen →
Elja Looijestijn
Een van de beste podcasters ter wereld maakt dit jaar digitaal zijn opwachting op podcastfestival Oorzaken: Jonathan Goldstein van Heavyweight. ‘Het gaat om het contrast.’
Het is dat knagende gevoel dat soms op komt zetten als je terugdenkt aan een gebeurtenis uit het verleden. Had je dat ene maar niet gezegd – of juist wel. En hoe is het toch afgelopen met die persoon? Om die slecht afgehechte eindjes van het leven draait de podcast Heavyweight. Al vijf jaar lang probeert presentator Jonathan Goldstein onbekende mensen te helpen die al een tijd met een onopgelost probleem rondlopen. De bijzondere verhalen in combinatie met zijn unieke aanpak maken van Heavyweight een van de allerbeste podcasts die er zijn. Dat begint al bij zijn unieke stemgeluid en de droogkomische, bijzonder goed geschreven voice-overteksten. Goldstein neemt de luisteraar elke aflevering mee op een reis, bewandelt soms bijzondere, maar nooit overbodige zijpaden, is niet bang om ook zijn eigen kwetsbaarheden te tonen en krijgt het voor elkaar je binnen één enkele aflevering hardop te laten lachen én een traantje weg te laten pinken.
Oorzaken Internationaal Podcastfestival wist Goldstein te strikken voor een online-interview, waarin collega-podcastmaker Jair Stein hem bevraagt over zijn methodes. De VPRO Gids kreeg een voorproefje en mocht alvast met hem videobellen in zijn thuiskantoor/gangkast in Minneapolis. Achter hem zien we een losjes vastgemaakt doek, voor de akoestiek. Hier neemt hij sinds de coronalockdown zijn voice-overs op. ‘Het stelt niet veel voor, maar het klinkt prima, eigenlijk bijna net zoals in de studio.’
Heavyweight is misschien niet zo bekend als Amerikaanse blockbusters als Serial of Reply All, maar het is geen onverwachte hit. De 51-jarige Canadees-Amerikaanse Goldstein werkt al sinds de vorige eeuw voor de radio en maakte ook naam als schrijver. Hij was vanaf het jaar 2000 een van de vaste medewerkers van het legendarische radioprogramma This American Life en maakte daarna in Canada de veelgeprezen show Wiretap. Zo maakte hij de opkomst van het medium podcast van dichtbij mee. ‘Destijds kon ik niet eens goed uitleggen wat ik eigenlijk voor werk deed. Het voelde underground. Wat we toen een radiodocumentaire noemden, had een beetje een suf imago en totaal geen glamour, hoewel ik het meteen geweldig vond. Ira Glass heeft met This American Life een genre gecreëerd, de blauwdruk voor alles wat er nu is. Hij haalde de kenmerken van film en televisie naar de radio: de persoonlijke verhalen, personages, dramatische structuur. Het is geweldig, maar blijft ook een beetje vreemd om te zien hoe dat nu is verspreid en gegroeid.’
‘Een verhaal moet niet alleen een oplossing bieden, het moet ook iets universeels zeggen’
Goldstein werkt aan het zesde seizoen van Heavyweight, dat komend najaar moet verschijnen. In de eerste reeks stelde hij zijn eigen vrienden en familie centraal, zoals in de prijswinnende aflevering ‘#2 Gregor’, waarin hij zijn vriend helpt een cd terug te krijgen die hij jaren geleden uitleende aan de popster Moby. ‘Gregor vertelde me deze anekdote al jaren, maar ik wuifde het weg. Ik dacht dat het weer een van zijn sterke verhalen was. Maar het lukte om Moby te spreken, tot een emotionele loutering te komen én het komische talent van Gregor te laten schitteren.’
Tegenwoordig kunnen luisteraars die hulp nodig hebben een brief schrijven. Hoe beslist hij welke verhalen afleveringen worden? ‘Er is geen formule voor een ideaal verhaal, maar ik heb wel wat voorwaarden. Ik wil de toon van de ingezonden brief prettig vinden. Soms moet ik iemand vertellen dat hij beter in therapie kan gaan dan aan mijn show meedoen. Er moeten boeiende personages in het verhaal zitten en een paar wendingen, want een aflevering duurt rond de veertig minuten. Ik moet het gevoel hebben dat ik verrast kan worden en het moet mijn nieuwsgierigheid wekken. Ook is het belangrijk dat ik een goede klik heb met de hoofdpersoon.’ Als dat allemaal aanwezig is, moet de zoektocht ook nog iets opleveren. Ook dat lukt niet altijd, af en toe wil een cruciale persoon in het verhaal niet meewerken. ‘In bijna elk verhaal komt een punt waarop de hoofdpersoon terugkrabbelt. Dan hebben ze hun hart gelucht en zeggen ze: “het is goed zo.” Maar dan denk ik: nee, we moeten verder, we zijn er nog niet.’
Het is natuurlijk niet voor niets dat de hoofdpersonen al zo lang met die last op hun schouders rondlopen. ‘Het concept uitstellen is ook ingebakken in de show. Als je ergens al veertig jaar tegenaan hikt, zijn er blokkades. Die proberen we te slechten, en soms wordt dat ook onderdeel van het verhaal.’ Soms moet Goldstein zich erbij neerleggen dat hij geen oplossing kan vinden. Al is dat niet altijd erg: ‘Soms krijgt ik niet wat ik hoopte, maar besef achteraf dat het verhaal er eigenlijk beter door geworden is. Anders was het te simpel geweest.’
Soms krijgt een verhaal een andere vorm, zoals dat van Chanel, wat te kort bleek voor de podcast maar perfect werkt als animatie:
En dan is er nog een voorwaarde die Goldstein stelt aan een verhaal, wat misschien wel de belangrijkste reden is dat luisteraars en critici zo dol zijn op zijn show. ‘Een verhaal moet niet alleen een oplossing of antwoord op de vraag bieden, het moet ook een bredere boodschap hebben. Iets universeels zeggen, op een manier die niet geforceerd aandoet.’ Een aflevering die daar bijvoorbeeld perfect in slaagt is ‘#32 Vivian’. Daarin zoekt een jonge vrouw naar de geliefde van haar oom, die in de jaren negentig overleed aan aids.
Als alles op zijn plek valt, koorddanst Goldstein tussen humor en hartzeer. Heavyweight is grappig, vaak ontroerend, soms droevig, maar nooit sentimenteel. ‘Dat is inderdaad de kunst, met die balans ben ik altijd bezig,’ zegt de maker. ‘Dat is ook het soort radio waar ik mee opgevoed ben. Bij This American Life was ook altijd het doel om een verhaal te vinden dat tegelijk grappig en verdrietig is. Het is voor mij altijd verleidelijk om voor de grap te gaan, maar ik hoop dat ik er steeds beter in wordt om ook de donkere kanten te omarmen. Het draait om het contrast. Dat maakt het grappige grappiger, en het droevige droeviger.’
Na al die jaren in het vak heeft Goldstein zijn eigen stijl geperfectioneerd. Of, zoals hij het zelf zegt: ‘Ik heb uitgevogeld waar ik geschikt voor ben. Je moet doen waar je goed in bent en vermijden waar je slechter in bent. Al begint de worsteling bij elk verhaal weer opnieuw.’ We zouden niet anders willen.
Het interview en de Q&A met Jonathan Goldstein op het Oorzaken festival wordt op donderdag 1 juli vanaf 20.00 uur gestreamd. Kaartjes zijn beschikbaar op oorzaken.org.
Heavyweight is te beluisteren in alle podcastapps.
