Cryptomunt slaan uit NFT’s

Zoals reclames op televisie, sociale media en bushokjes u ongetwijfeld al hebben verteld, zijn cryptovaluta de toekomst. Erin investeren zou niet alleen ontzettend rendabel zijn – dat wordt althans beloofd –, wie met de tijd wil meegaan, ontkomt er eigenlijk niet aan. De werkelijkheid is beduidend minder rooskleurig, want achter deze wensdroom gaan enorme belangen schuil.

Cryptovaluta verschillen van ‘gewoon’ geld omdat er geen banken of overheden aan te pas komen. Een cryptomunt wordt beheerd door iedereen die ermee betaalt. Alle gebruikers bewaren doorgaans een kopie van het digitale register: de zogeheten blockchain, een grootboek waarin élke transactie die ooit met de munt is gedaan wordt bijgehouden. Zo kan iedereen op elk moment zien hoeveel munten er in omloop zijn en waar ze zich bevinden. Om de privacy van de gebruiker enigszins te waarborgen is de digitale portemonnee anoniem en aangezien de inhoud ervan op verschillende plekken versleuteld is opgeslagen, kan die niet zomaar vervalst worden.

Non-fungible [niet vervangbare/unieke, red.] tokens, ofwel nft’s, worden ook bijgehouden in deze blockchain. Nft’s zijn een soort eigendomsbewijzen die op allerlei dingen van toepassing kunnen zijn. Bestanden, webadressen, persoonsgegevens: alles wat digitaal bewaard kan worden is een mogelijke nft. Zodra je eigendom is vastgelegd in de blockchain wordt dat bewijs onmiddellijk gedeeld met alle andere gebruikers. Nft’s zijn zo onlosmakelijk verbonden met cryptovaluta en dragen bij aan de mogelijkheden van de blockchain.

Cryptovaluta en nft’s worden door voorstanders van deze jonge technologie gepresenteerd als een alternatief voor een almachtig bankwezen. Zoals we na de economische crisis van 2008 merkten, kunnen banken roekeloos speculeren en de opbrengsten in eigen zak steken, terwijl belastingbetalers geheel onvrijwillig garant staan als het misgaat. En omdat banken zo nauw met elkaar en met het financiële systeem zijn verbonden, kan het omvallen van een bank desastreuze gevolgen hebben voor de economie. Ze zijn too big to fail.

Decentrale munteenheden als cryptovaluta zouden de macht bij banken en overheden weghalen en die teruggeven aan burgers. Een zogenaamd eerlijk, transparant systeem, met gelijke inspraak en kansen voor iedereen die ermee betaalt.

Die belofte klinkt ook door in de succesverhalen van de kunstenaars in de Tegenlicht-aflevering ‘Nft-mania’. Door nft’s van hun werk of eigendom te verhandelen, hebben sommige kunstenaars duizenden, soms wel miljoenen dollars verdiend. Zo verkocht Krista Kim haar digitale woning Mars House voor circa 500.000 dollar en Studio Drift en deejay Don Diablo ontvingen een vergelijkbaar bedrag voor hun augmented-reality-kunstwerk Block Universe. De kunstenaar Beeple haalde zelfs 69 miljoen dollar binnen met de verkoop van één nft. Beeple stelde zo in één klap zijn toekomst veilig en de transactie leek een bewijs voor de maatschappelijke meerwaarde van cryptovaluta en nft’s. In een verschraalde cultuursector is het een aanlokkelijke manier om nieuwe bestaanszekerheid te vinden.

Het is opmerkelijk dat deze successen vaak worden uitgedrukt in echt geld. Eigenlijk is Beeples werk destijds verkocht voor zo’n veertig miljoen ether, de cryptomunt die de blockchain gebruikt waarop de nft is vastgelegd. Maar ether is voor de meeste mensen niet interessant en zal dit ook niet gauw worden, want cryptomunten zijn nog geen algemeen geaccepteerd betaalmiddel.

De blockchain, dat register met transacties en nft’s, dijt met elke transactie uit. Het gebruik ervan vraagt om meerdere redenen (die eigen zijn aan de technologie) steeds meer schijfruimte en rekenwerk van de computers van alle gebruikers. Er is daarom een heuse wedloop gaande om de krachtigste hardware en die resulteert in wereldwijde tekorten, torenhoge prijzen en enorme energieverspilling. Hierdoor wordt het steeds duurder om überhaupt met crypto te beginnen. En dat terwijl je cryptomunten niet eens kunt gebruiken in de supermarkt of in het café. Daarvoor zijn de transactiekosten veel te hoog. Bovendien is het systeem bijzonder fraudegevoelig: door de anonimiteit van gebruikers is het niet mogelijk om te controleren of de verkoper van een nft ook daadwerkelijk de eigenaar is van het werk. Zo worden er massaal nft’s verkocht van gestolen kunst of van overleden kunstenaars.

Als cryptovaluta de belofte van toegankelijkheid, zelfbeschikking en veiligheid niet waarmaken, wat is dan precies de aantrekkingskracht ervan? En voor wie zijn cryptomunten dan interessant?

De enige toegevoegde waarde van cryptovaluta is vooralsnog speculatie. Omdat de munt geen garanties biedt en de waarde ervan bepaald wordt door vraag en aanbod, moet er echt geld tegenover staan om de munt in waarde te doen stijgen. Er is investeerders dan ook alles aan gelegen om nieuwe gebruikers te lokken.

Zo herleidt economiejournalist Amy Castor op haar eigen website de aankoop van Beeples werk naar een cryptomiljonair die met het torenhoge bedrag de reputatie van ether een zetje gaf. Hierdoor stegen zijn eigen grote belangen in de cryptovaluta in waarde. Het heeft wat dat betreft veel weg van een piramidespel. Net als op de beurs koop je laag en verkoop je hoog, alleen kun je bij cryptovaluta zelf de koers bepalen – mits je over voldoende geld beschikt. De mensen die te laat instappen, blijven uiteindelijk met lege handen achter.

De wrange waarheid is dat de aankoop van Beeples nft dan ook niet om het kunstwerk draait. Dat is in dit geval slechts een handig object dat met een nft verhandeld kan worden. Dankzij nft’s kan een extra prijskaartje gehangen worden aan alles wat al op het internet staat. YouTube-essayist Dan Olson vat het nog het best samen: ‘Nft’s reduceren elke interactie op het internet tot een transactie.’ Ze spelen in op onze woede en frustratie over een falend systeem, maar vervolgens wordt er iets tegenover gezet wat nog erger is. Een wereld waarin iedereen elkaar oplicht omwille van (de kans op) speculatieve cryptomunten. En degenen die er het meeste profijt van hebben, zitten al met hun handen aan de knoppen. Zij hebben het geld om te bepalen wat waardevol is en wat niet. Zij oogsten de munten en de winsten, terwijl de grond onder onze voeten steeds verder wegspoelt.