De Nederlanders tegen de Vlamingen; in wedstrijden die iets met taal te maken hebben, is het een beproefde formule. Een beproefde formule waarin de Nederlanders door de Vlamingen afgetroefd worden welteverstaan. Bij het Groot Dictee wint immers negen van de tien keer een Vlaming, net als vroeger bij Tien voor taal. Daar is natuurlijk niets meer aan voor Nederlanders en daarom is het een reuze goed idee van Vlaams-Nederlands Huis deBuren en de VPRO om een quiz te organiseren waarin de Vlamingen en Nederlanders samenwerken: de Qwerty & Azerty literaire pubquiz, op 5 maart in de Brakke Grond in Amsterdam. (Als voorproefje alvast een vraag: Waar komt dat Qwerty & Azerty vandaan?*)
‘Vreemd genoeg weten Nederlanders en Vlamingen weinig van elkaars literatuur,’ vertelt Willem Bongers-Dek van deBuren. ‘Hugo Claus, Louis Paul Boon en Willem Elsschot kennen jullie nog wel, al wordt Elsschot wel vaak als Nederlander gezien. Veel verder gaat de kennis vaak niet. Omgekeerd kent hier bijna niemand Jan Siebelink en denkt men dat Jeroen Brouwers al is overleden.’ Daar moet de Qwerty & Azerty quiz verandering in brengen.
Quizcultuur
In Nederland vind je op de avonden dat cafés verlies draaien (zondag of maandag) nog wel eens eens een pubquiz met vragen over muziek, film, sport en literatuur. Gecombineerd met een quizhap zijn deze avonden redelijk populair. Sinds drie jaar wordt er ook maandelijks een heuse literaire quiz georganiseerd in café Tastoe in Utrecht, door HP/de Tijd-columnist Frank Heinen en zijn vriendin Merel Jansen. Af en toe maken ze ook een quiz voor Das Magazin/Literaturfest. ‘Het publiek bestond eerst vooral uit studiegenoten van ons, en is langzaam uitgedijd. Vooral veertig-minners dus, al kwamen er de laatste keer ook veel nieuwsgierige ouders mee.’
In Vlaanderen heerst daarentegen een heel levendige quizcultuur, onder alle leeftijden. Een paar jaar geleden was er zelfs een populaire dramaserie over het fenomeen: Quiz me quick. Bongers-Dek: ‘Mensen vinden het leuk om gezellig iets samen te doen, maar je leert er ook nog van. Iets educatiefs met bier, zeg maar.’ Er zijn zelfs professionele quizspelers in Vlaanderen, vertelt hij. ‘Die gaan elk weekend het land in om te quizzen in café’s of parochiezaaltjes.’ Zo ver gaat Dirk Bosmans, winnaar van het Groot Dictee 2013 en quizliefhebber, niet. ‘Ik doe vier keer per jaar mee met een groep vrienden, maar ik vind het wel echt fijn om te doen. Sommige quizzen zijn heel mooi in elkaar gestoken door de makers, met een rode lijn en humor.’
Testpanels
Willem Bongers-Dek behoort tot het team van vragenmakers voor de Qwerty & Azerty quiz. ‘Daar doen we inderdaad erg ons best op. Er is een eindredacteur en we hebben testpanels. De ene vragenmaker is verantwoordelijk voor de historische vragen, de ander voor vragen over audio- en filmfragmenten. Een goede vraag is leerzaam en zestig procent van het testpanel moet hem goed kunnen hebben. ‘Als dat negentig procent is, is-ie te makkelijk, en als maar dertig procent het antwoord weet, is het niet leuk. Bovendien moet een quizvraag fijn geformuleerd zijn.’ Hij grinnikt: ‘De quiz is bij ons opgewaardeerd tot bijna een literair genre op zichzelf.’
Ook Heinen van literaire pubquiz Tastoe beleeft veel lol aan het maken van de vragen. ‘Ik merk wel dat er bij een literaire quiz bij mensen meer angst is om af te gaan dan bij een muziek- of filmquiz, alsof je dan minder intelligent of belezen bent. Mensen moeten wel over de streep gehaald worden om mee te doen.’ Om die reden doet hij er ook altijd een paar vragen in die ook voor de mindere boekenwurmen te doen zijn. ‘Een cryptogram van een schrijversnaam of een vraag over een boekverfilming ofzo.’
Ontroerend
De Nederlandse schrijver Jeroen van Rooij belandde een keer toevallig bij een literaire quiz van deBuren in Antwerpen en maakte toen deel uit van het Vlaamse Radio 1-team. ‘Misschien kwam het doordat mijn team voornamelijk uit redactieleden van een cultureel programma bestond, maar ik was echt onder de indruk van hun kennis. Ik heb een tijdje aan de universiteit van Antwerpen gestudeerd en daar viel het me ook op dat er een enorme focus op kennis is. In tegenstelling tot Nederland, waar het in eerste instantie belangrijk is dat je een mening vormt. Misschien vinden de Vlamingen daarom quizzen ook zo leuk, ze zijn er goed in.’ Dirk Bosmans denkt dat ook het Vlaamse onderwijs in feitenkennis de laatste jaren afgekalfd is. ‘Maar het zou goed kunnen dat onze voorliefde voor quizzen aansluit bij het decennialange onderwijs in onnodige feitjeskennis.’
Samen met drie Nederlandse vrienden doet Bosmans mee aan de Qwerty & Azerty quiz in de Brakke Grond op 5 maart. ‘Wees gerust, bij de vorige literaire quiz moest ik me ook bescheiden opstellen, het is geen Groot Dictee.’ Schrijver Jeroen van Rooij doet mee met een Vlaams-Nederlands team en ook Frank Heinen is van de partij. ‘Als ik zelf vragen maak, is dat vooral op basis van dingen die ik weet. Ik ben wel benieuwd wat ik daarbuiten voor kennis heb.’
Juryvoorzitter van de Qwerty & Azerty quiz is Boeken-presentator Wim Brands, zelf ‘niet zo’n quizmens’. ‘Ik vind het onzin dat bij zo’n televisiequiz als De slimste mens wordt gesuggereerd dat het om intelligentie gaat. Maar parate kennis heeft wel iets ontroerends. Vroeger had je zo’n stripquiz op televisie. Dan lieten ze een tekstballonnetje van Lucky Luke leeg en wist zo’n joch van tien die tekst uit zijn hoofd. Dat vind ik dus ontroerend. En als ik boeken koop bij mijn favoriete antiquair in Amsterdam, heeft hij geen computer nodig omdat hij de systeemkast van zijn bibliotheek in zijn hoofd heeft. Ja, er schuilt schoonheid in dat soort nutteloze kennis.’
Meedoen? U kunt zich nog opgeven via deburen.eu.
Nederlanders en Vlamingen weten nauwelijks iets van elkaars literatuur. Daarom organiseren deBuren en de VPRO tijdens de Boekenweek een literaire pubquiz in de Brakke Grond in Amsterdam.