Een kleine geschiedenis van de minibieb

De garagedeur van Todd Bol was aan vervanging toe, maar hij vond het zonde om dat mooie hout op te branden of bij het grof vuil te zetten. Dus besloot hij er een monumentje voor zijn overleden moeder van te maken. Zij stond jaren voor de klas en hield daarnaast enorm van lezen. Een paar dagen later plaatste Todd Bol een houten replica van haar schooltje, gevuld met boeken uit haar kast in de voortuin: de eerste Little Free Library.

Dat was in 2009, en we weten allemaal wat er daarna gebeurde. Of je het nu een olievlek noemt, een sneeuwbal of een prairiebrand, kleine boekenkastjes als deze zie je inmiddels overal. En of ze nu buitenbibliotheek, weggeefbibliotheek, openbare boekenkast of minibieb heten, iedereen heeft er wel eentje op fietsafstand.

Todd Bol, die aardige buurman uit Wisconsin met zijn hobbezakkige broek en comfortabele instappers, werd zo beroemd dat hij bij zijn dood in 2018 werd herdacht met grote stukken in The New York Times en The Washington Post. Want Bol liet het niet bij dat ene kastje. Toen hij zag welk effect zijn Little Free Library had op zijn buurtgenoten, begreep hij dat het vertimmeren van zijn garagedeur een gouden idee was geweest.

Iedereen die het zag, wilde zelf ook zo’n kastje voor de deur. Dus riep Bol een non-profitorganisatie in het leven met als doel dit soort boekenkastjes over het hele land te verspreiden. Daarvoor werkte hij samen met Henry Miller, een amish timmerman. Iedereen die zich aansloot bij de club, kreeg een houten bordje met daarop het nummer van zijn eigen kastje thuisgestuurd. Die bordjes werden vervaardigd uit afvalhout van amish schuren.

Of dat laatste nou waar is of niet, het draagt ontegenzeggelijk bij aan de cultus die rond het fenomeen Little Free Library is ontstaan. Want de geschiedenis van deze beweging is een feelgoodverhaal waar niemand ongevoelig voor kan zijn.

In een Ted Talk uit 2013 vertelde Bol, voor de gelegenheid uitgerust met een aandoenlijke stropdas vol minibiebjes, hoe zijn buurtproject in recordtijd uitgroeide tot een wereldwijd fenomeen. Dat boekenkastje in de tuin werkte volgens hem als moderne dorpspomp: buurtbewoners die elkaar eerder nooit spraken, ontmoetten elkaar nu bij de Little Free Library. Bezoekers lieten niet alleen boeken achter, maar ook tomatenplantjes en zelfgebakken koekjes. Makelaars vermeldden de aanwezigheid van zulke kastjes nadrukkelijk omdat mensen graag in een buurt wilden wonen waar Little Free Library’s staan.

Bol liet kastjes timmeren door gedetineerden en stelde zich ten doel alle elfduizend stadjes in Amerika waar geen openbare bibliotheek was, te voorzien van een eigen Little Free Library. Rotaryclubs, kerken en padvinders werkten graag mee aan deze missie, want dit was een ideaal waar werkelijk niemand iets op tegen kon hebben.

Reclame hoefde Bol niet te maken voor zijn club, de media wisten hem zelf wel te vinden. Elke week kreeg hij wel tien aanvragen voor interviews. Van lokale sufferdjes tot de Japanse televisie, die een ploeg naar Wisconsin stuurde voor een reportage.

Todd Bol overleed in 2018 aan alvleesklierkanker. Hij was pas 62, maar zijn doel was bereikt: hij had Andrew Carnegie ingehaald. Deze staalmagnaat (ook de naamgever van Carnegie Hall in New York) was in 1901 zo ongeveer de rijkste man op aarde en huldigde het nobele motto dat de man die rijk sterft, in schande sterft. Carnegie was zelf straatarm opgegroeid en zag bibliotheken als de belangrijkste toegang tot een beter leven. Toen hij in 1903 anderhalf miljoen dollar doneerde voor de bouw van het Vredespaleis in Den Haag, deed hij dat op voorwaarde dat er in het pand ook een bibliotheek zou komen.

In het begin van de twintigste eeuw had Carnegie 2509 bibliotheken gebouwd. Todd Bol nam zich voor dat aantal te overtreffen. Binnen twee jaar had hij Carnegie ingehaald en kon hij zijn 2510de Little Free Library registeren. Bol beperkte hij zich niet tot Amerika, maar verscheepte ook kastjes naar Oeganda en Afghanistan, zoals Carnegie in zijn tijd ook bibliotheken liet bouwen op Fiji en de Seychellen.

Ook Nederland is de afgelopen tien jaar overspoeld door minibiebs, en ook hier voorzien die duidelijk in een behoefte. Zeker op het platteland, waar de kleine dorpsbibliotheken allang zijn wegbezuinigd, zijn met name oude mensen blij dat ze nu op eigen kracht nieuw leesvoer kunnen halen. Wie in dunbevolkte streken zo’n kastje voor de deur heeft, weet dat vooral weduwes die nooit hun rijbewijs hebben gehaald dankbare klanten zijn. Die stoppen Waakvlam van de hoop, De geur van gras of Neeltje van de Wilgenhoeve in hun fietstas en zitten tien minuten later weer lekker bij de kachel.

Hoeveel van die kastjes er inmiddels verspreid over het land staan weet niemand, maar het zijn er vele duizenden. Op de Facebookpagina ‘Minibiebbeheerders’, die 1623 leden telt, zie je hoeveel plezier de beheerders aan hun kastje beleven. Met kerst hangen ze er lampjes in, met carnaval slingers en op Koningsdag oranje ballonnen. Op Valentijnsdag worden boeken ingepakt in mooi cadeaupapier met een kaartje erbij, voor bezoekers die zin hebben in een blind date met een boek.

Op het Friese ijs dat een paar weken geleden nog velen in zijn greep hield, had iemand een Boek & Zopie in het leven geroepen. Het bord ernaast moedigde schaatsers aan vooral niet terughoudend te zijn: Nim 1 mei foar by de kachel. Een andere minibieb bezorgde desgewenst per slee bij mensen die de straat niet op durfden.

De eigenaar van de Multicultiminibieb uit het Haarlemse Schalkwijk wil graag dat alle inwoners van zijn wijk boeken in hun eigen taal en alfabet kunnen lezen. Dat lijkt te lukken. Hij heeft al Russische, Turkse, Hongaarse, Duitse en Engelse boeken in zijn kastje.

Prachtig allemaal, maar ook in minibiebland schijnt niet altijd de zon. Veel eigenaren kennen die ene bezoeker die gelijk de halve inhoud meeneemt, al dan niet om te verkopen. Een cameraatje kan uitkomst bieden. Andere eigenaren zetten een stempel voorin hun boeken om ze minder aantrekkelijk voor de verkoop te maken.

Een minibiebbeheerder uit Emmen meldde begin september ontdaan dat niet de inhoud maar de kast zelf was gestolen. De boeken lagen verweesd op de grond. Op 2 februari jl. werd in de fietstunnel naar de Amsterdamse Spaarndammerbuurt, nota bene een uur na het ingaan van de avondklok, de buurtboekenkast opgeblazen. De stapel half verbrande boeken in de tunnel bood een zeldzaam treurige aanblik. Buurtbewoners reageerden aangedaan, want de kast werd volgens NH Nieuws door jong en oud gebruikt. Wie de eigenaar van die kast was, weet niemand, maar dat er een nieuwe komt staat vast. De buurt kan niet meer zonder.