Nog voor de eerste beelden verschijnen, klinkt het geluid van kabbelend water en fluitende vogels. Advocaat Ana ligt te zonnebaden bij een sprookjesachtige waterval. De idyllische natuur maakt echter snel plaats voor het broeierige centrum van Rio de Janeiro. Met explosies wordt een constructie verwoest, onderweg naar haar afspraak wordt Ana bijna omver geblazen door de gigantische stofwolk. Over een half jaar moeten de Olympische Zomerspelen hier plaatsvinden. De stad en het leven van Ana staan volledig in teken van de voorbereidingen. Het appartementencomplex waar Ana woont zal worden omgetoverd tot een nieuw luxehotel. Tegelijkertijd verdedigt ze de rechten van een groep bewoners uit Vila Autódromo, een favela die moet wijken voor het Olympisch Park. Naarmate de spanning zich opbouwt, gebeurt er iets vreemds met het lichaam van Ana. Er verschijnen steeds meer jeukende schimmelplekken op haar huid...
Sultry is het solodebuut van Marina Meliande (1980, Rio de Janeiro). Het scenario schreef ze samen met Felipe Bragança, met wie ze eerder het magische jeugddrama The Joy regisseerde. ‘Vrij snel na de aankondiging dat Rio de Janeiro de Olympische Spelen zou hosten, besloot ik hier een film over te maken. Vanuit de overheid werden er heel veel beloftes gedaan, Rio de Janeiro zou een betere stad worden dankzij de komst van de Spelen,’ vertelt Meliande in Rotterdam. ‘Plotseling werden er grote transformatie gepland zonder publiekelijk overleg. De onderhandelingen over land gingen gepaard met corruptie en we voelden ons allemaal bezorgd over de hele situatie. Bewoners werden zomaar hun huis uitgezet. Ik wilde een film maken over iemand die zich niet meer comfortabel voelt in zijn eigen stad, een gevoel dat ik deelde.’
‘Nadat de eerste versie van het script klaar was, ontmoette ik de bewoners van Vila Autódromo. Hun strijd tegen de overheid was indrukwekkend. Een van de leiders was Sandra en zij vertelde dat ze vroeger geacteerd heeft. Ik besloot haar te casten als de vrouw waar Ana steeds mee samenwerkt in de film. Het script is daarop aangepast en Sandra speelt dus een versie van zichzelf.’ De grens tussen fictie en realiteit raakte nog verder vertroebeld wanneer Meliande begint met filmen: ‘Op de tweede draaidag arriveerden we gelijktijdig met de politie en bulldozers. Terwijl huizen gesloopt werden, heb ik de acteurs gevraagd een scène te spelen. Dat was heel intens en emotioneel: we huilden en filmden op hetzelfde moment.’
Zoals ieder jaar wordt tijdens IFFR gespeeld met onze verwachtingen van genrefilms. In deze interviewreeks richten we ons op de grensoverschrijdende verhalen van en over vrouwen. Deze keer: Marina Meliande en het Braziliaanse Sultry, een sociaal-realistisch drama met body horror.
Still uit Sultry
Ondanks de realistische beelden en personages, noemt Meliande haar film een fabel. ‘Ik combineer sociaal drama met fantastische elementen. Ik houd van genrecinema en ik gebruik het als een poëtische manier van vertellen. Het idee dat ons lichaam reageert en transformeert door de omgeving sprak me heel erg aan. Voor Ana kan haar transformatie ook de start van een nieuw begin zijn. Ze wordt iets anders.’ Wanneer gevraagd wordt naar haar specifieke keuze voor schimmel, begint Meliande hardop te lachen: ‘Ik word ook wel de crazy fungus lady genoemd! Ik heb schimmel altijd al interessant geworden, het heeft een prachtige structuur. Het doet me denken aan een micro-universum. Wanneer Ana naar de dokter gaat, zegt hij ook dat de plekken lijken op een sterrenstelsel. Voor mij representeert de schimmel een soort alternatieve gemeenschap. Daarnaast is schimmel in je huis ook heel gebruikelijk in Rio: vanwege de hitte en vochtigheid zit het vaak op de muren.’
Waar Lisa Brühlmann in het vorige interview uit deze reeks nog benadrukte dat David Cronenberg geen inspiratie was voor Blue My Mind, heeft Meliande het specifiek over de invloed van The Fly: ‘Voordat we begonnen met schrijven, hebben we goed gekeken naar de lichamelijke transformatie in die film. The Fly is een goed voorbeeld van een klein ding dat helemaal uit de hand loopt. Het moment wanneer Seth Brundle zich anders gaat voelen was heel inspirerend, want Ana doorgaat net als hij ook een interne transformatie. Ze voelt zich niet meer zichzelf.’
Still uit Sultry
Over de keuze om van haar protagonist een vrouw te maken, is Meliande duidelijk: ‘Ik wilde een verhaal over vrouwen vertellen. We hebben sterke vrouwelijke karakters nodig. Bovendien staan vrouwen vooraan bij het verzet in Rio, dus de film is hier een weerspiegeling van. Ik denk dat vrouwen zich meer verbonden voelen met hun thuis en kinderen, ze willen dit beschermen. Ana is trouwens ook gebaseerd op een echte publieke verdediger, een strijdlustige vrouw die samenwerkte met de bewoners van Vila Autódromo. Ik hoop dat we snel meer vrouwen in de politiek krijgen. Brazilië is een heel seksistisch land, dus het is moeilijk om dit voor elkaar te krijgen.’
In Sultry staat Ana uiteindelijk machteloos tegenover de vijandige aanpak van de overheid. Toch geeft de weerstand van Vila Autódromo reden voor optimisme. Meliande: ‘De film gaat niet alleen over Rio de Janeiro, maar over de consequenties voor steden die zo’n groot evenement hosten. In werkelijkheid is Vila Autódromo de eerste gemeenschap die zich tot het einde heeft verzet. En met succes: twintig families, waaronder het gezin van Sandra, mogen blijven.’
Sultry wordt vijf keer tijdens International Film Festival Rotterdam vertoond en is genomineerd voor een Hivos Tiger Award.