‘Met dit project wil ik een stem geven aan de generatie die zich tussen twee culturen moet bewegen.’ Zo omschreef Ayla Çekin Satijn in een crowdfundactie haar motivatie voor de korte film Beş. Nu is Beş geselecteerd voor de debuutcompetitie van het Nederlands Film Festival.

Slechts de details verraden dat dit geen echt verlovingsfeest is: een productieassistent met een oortje in, een grote bouwlamp die de trap af wordt gedragen, een A4’tje op een deur met daarop: ‘Stilte, opname.’ Toch is de sfeer feestelijk. Tientallen mensen – veel vrouwen, veel kinderen ook, een handjevol mannen – lopen vrolijk pratend door de witte gangen van Partycentrum De Kroon in Amsterdam Nieuw-West. De bruid en de bruidegom maken selfies voor de spiegel. Een van de jongste figuranten laat haar zachtroze jurk ronddraaien. ‘Dit is de leukste film waar ik óóit in gespeeld heb,’ verzucht ze. Ik vraag haar in hoeveel films ze al gespeeld heeft. ‘Dit is de eerste!’ zegt ze stralend.

Ayla Çekin Satijn (26) staart geconcentreerd naar het kleine schermpje naast de camera. Langzaam tilt de bruidegom de sluier van zijn aanstaande vrouw omhoog. Hij geeft haar een kus op het voorhoofd. Stilte. Op de achtergrond zit een oudere vrouw zachtjes te huilen. ‘Stop maar!’ Gezucht – boven liep iemand over de trap. Çekin Satijn kreunt. Ook voor haar is Beş de eerste film, de eerste die ze regisseert weliswaar. Dit is de laatste draaidag, vanavond moet alles erop staan.

‘Als je in twee culturen opgroeit, weet je soms niet waar je je aan moet vasthouden’

Ayla Çekin Satijn

‘Ik dacht: ik ga dit gewoon doen!’ vertelt ze later. ‘Het ging zo snel, de eerste gesprekken, het kiezen van de cast en crew – bam, bam, bam – lekker doorschrijven… Het werd concreter en concreter, en toen stond ik opeens op de set en dacht ik: wat heb ik allemaal bedacht?! Waarom heeft niemand me verteld wat dit allemaal inhoudt? Ik dacht van tevoren oprecht: ik hou het klein, met vijf actrices en vijf kinderen en vijftig figuranten… Er is maar weer gebleken dat ik groot denk.’

© Martine Kamar / VPRO Gids

Ayla Cekin Satijn

Kleine Aylaatjes

Beş (Turks voor vijf) is een korte film over een Turkse, lesbische vrouw die op een verlovingsfeest geconfronteerd wordt met haar vroegere leven. Het is een film geboren uit overtuiging. Eerder speelde Çekin Satijn in de serie Anne+, waar ze zag hoe representatie van minderheidsgroepen bewerkstelligd kan worden. ‘Mensen zeggen vaak: we zien zo weinig minderheidsgroepen. Bij Anne+ hebben we gezegd: alsjeblieft, hier heb je een heel bord vol. Beş is niet gemaakt om zomaar een leuk verhaal te vertellen. Ik wilde meer kanten van Nederlands-Turkse vrouwen laten zien, niet weer het clichébeeld. Als je in twee culturen opgroeit, weet je soms niet waar je je aan moet vasthouden. Dit project gaat erom dat we onze eigen plek moeten maken, zodat we geen heimwee meer hebben naar iets wat niet bestaat.’

De missie van Beş is niet alleen terug te zien in de inhoud van de film, maar ook op de set: de regisseur, die zelf lesbisch is en een Vlaamse, Nederlandse én Turkse achtergrond heeft, heeft er bewust voor gekozen met veel vrouwen, queer personen en mensen met een Turkse achtergrond te werken. Dat heeft niet alleen te maken met het onderwerp van Beş, maar ook met het streven naar representatie en het bieden van kansen. ‘Alleen al het feit dat ik al deze meisjes, deze kleine Aylaatjes, de mogelijkheid heb gegeven om in een film te spelen vind ik heel vet. Vroeger zag ik, zeker op de Belgische televisie, nauwelijks personages waarin ik me herkende.’

Mentholtranen

Çekin Satijn heeft er hard aan gewerkt om de sfeer op de set zo warm mogelijk te maken. Ze schakelt snel van strenge regelaar naar moederlijke begeleider. Wanneer een van de kinderen klaagt over pijn aan haar voet, zit Çekin Satijn als eerste op de knieën. ‘Och schat, je mag je eigen schoenen wel even aan! Zijn dat jouw schoenen? Wat een mooie schoenen! Wil je wat te snoepen?’ Ondertussen consulteert de vrouw achter de camera haar over een shot. ‘Ik wil niet dat je er later spijt van krijgt.’ Een diepe frons in het voorhoofd van de regisseur. ‘Ik denk gewoon dat we hem nog een keer moeten doen,’ zegt de cameravrouw, ‘want anders zul je niet lekker slapen vanavond.’

Voelt het niet als een verplichting om je als maker altijd te moeten verhouden tot je achtergrond? ‘Niet als een verplichting – wel als een plicht,’ zegt Çekin Satijn. ‘Het wordt me niet opgelegd, ik doe het met veel liefde. We leven in een tijd waarin identiteit heel belangrijk is. Die mix and match van achtergronden, dat bén ik. Toen ik dat eenmaal omarmde, werd mijn palet in één klap veel groter. Je kunt uren praten over deze onderwerpen, maar wat de film betreft: Beş stáát, ik had geen andere film willen maken.’

‘Wil je een traan zien, Ayla?’ Het is het eind van de middag, er wordt gewerkt aan de close-ups. ‘Nou ja, als dat lukt, graag! Maar lieve schat, je hebt geen mentholtranen nodig. Je weet welk verhaal we aan het vertellen zijn, je weet waar het over gaat, je kunt dit.’

Wanneer de camera langzaam inzoomt, tuurt Çekin Satijn tevreden naar het beeldscherm. Er vloeit een traan, de regisseur doet in stilte een rondedansje. Wanneer het shot erop staat, roept ze vanuit haar tenen: ‘Cut!’ Voor de kinderen voegt ze eraan toe: ‘Dat is Engels voor stop. Bedankt allemaal!’

Beş is vanaf 25 tot en met 30 september te zien op het Nederlands Film Festival. De film is ook te streamen op de website van het Nederlands Film Festival.

Meer over het Nederlands Film Festival

Meer over Beş