Je leest dit artikel uit de VPRO Gids gratis op VPRO Cinema. Wil je meer lezen over oa documentaires, podcasts en boeken? Neem dan een digitaal abonnement.
Jonathan Butterells film Everybody’s Talking About Jamie is een nieuwe stap in de evolutie van het musicalgenre: er is ruimte voor diversiteit en de boodschap staat centraal. ‘Het gaat om de moed van de échte Jamie.’
©
VPRO Gids
abonneer
cadeautje
In 2016 leek het erop dat La La Land de terugkeer van de klassieke filmmusical inluidde. Ryan Gosling en Emma Stone ontpopten zich als de nieuwe Fred Astaire en Ginger Rogers, regisseur Damien Chazelle was de nieuwe grootmeester van het genre en liedjes als ‘City of Stars’ en ‘Another Day of Sun’ knalden maandenlang door koffietentjes en winkelcentra.
Nu is La La Land natuurlijk subliem, maar de film vertegenwoordigt óók het klassieke Hollywoodbeeld, waarin voornamelijk ruimte is voor witte, heteroseksuele personages die zingend om elkaar heen dansen. Een heerlijke terugkeer naar de gloriedagen van het genre, maar niet per se een vernieuwende wervelwind. Bovendien leek de terugkeer een kort leven beschoren, want andere pogingen om het genre nieuw leven in te blazen, pakten in creatief opzicht vrij armoedig uit (met freakshowmusical The Greatest Showman en filmramp Cats als negatieve uitschieters).
In 2021 lijkt musical echter opnieuw springlevend. We konden de heupen al losmaken bij In the Heights en later dit jaar volgen onder meer Dear Evan Hansen, Tick, Tick…Boom!, Sing 2 en West Side Story. Klassiekers krijgen een nieuwe draai, musicalsterren breken door in Hollywood, en er verschijnen steeds vaker filmbewerkingen van succesvolle musicals. De opleving lijkt ook samen te hangen met de gestage toename van diversiteit in de filmwereld. En daarnaast leent de (film)musical zich als geen ander genre voor kleurrijke verhalen waarin afgerekend kan worden met ouderwets hokjesdenken en bekrompen normen en waarden.
‘In films uit mijn jeugd waren queer personages domme sidekicks, vreemde eenden of makkelijke slachtoffers’
Loco Chanelle
Dat laatste is precies wat debuterend filmregisseur Jonathan Butterell voor ogen had met zijn musical Everybody’s Talking About Jamie. Butterell kreeg het idee daarvoor toen hij in 2011 stuitte op de BBC-documentaire Jamie: Drag Queen at 16. We spraken erover met hem in een Zoominterview. ‘In het openingsshot van de documentaire zien we een zestienjarige jongen uit de bus stappen. Hij zegt: “Mijn naam is Jamie Campbell, en ik heb een geheim: ik wil een dragqueen zijn.” Vervolgens zag je de ontwapende liefde van zijn moeder en ook hoe de gemeenschap hem langzaam accepteert als de persoon die hij is, waardoor hij uiteindelijk écht als zichzelf naar het schoolgala durft te gaan. Toen wist ik dat ik dit verhaal op zo veel mogelijk manieren aan zo veel mogelijk mensen wilde vertellen.’
Nadat de musical een groot succes was geworden, mocht Butterell aan de slag met een filmversie. Het verhaal draait om de zestienjarige Jamie (Max Harwood), die als dragqueen naar het schoolbal wil. Kleine complicatie: hij woont in het Britse Sheffield – niet bepaald een stadje waarin men het expressieve omarmt. In Sheffield vindt men de draggemeenschap nog steeds ‘gek’, een opvatting die in de film met name uitgedragen wordt door Jamies vader. Het liefst zou hij alle banden met zijn zoon verbreken. Gelukkig vindt Jamie een mentor in Hugo (de geweldige Richard E. Grant), die ooit de show stal als dragqueen Loco Chanelle, maar tegenwoordig een slechtlopende jurkenwinkel bestiert.
©
Amazon Prime
Still uit Everybody’s Talking About Jamie (2021)
Excentriek bijfiguur
Butterell kon voor zijn film dicht bij huis blijven, aangezien hij zelf opgroeide in Sheffield. ‘Ik heb natuurlijk veel van mijn eigen ervaringen gebruikt, maar Jamie is wel van een andere generatie. Als queer kind had ik geen Jamie om me aan op te trekken. In de films uit mijn jeugd waren queer personages vaak domme sidekicks, vreemde eenden of in het ergste geval makkelijke slachtoffers. Maar ik wilde juist laten zien dat een jongen die dragqueen wil zijn niet slechts een excentrieke bijfiguur hoeft te zijn, maar dat hij gewoon het podium kan én mag grijpen. Ik was wel klaar met het idee dat deze personages nooit in het centrum van de aandacht mogen staan.’
Wat Butterell daarbij vooral wil benadrukken, is dat het niet de angst voor de ander is die je kan nekken, maar de angst om écht jezelf te durven zijn. Die worsteling wordt prachtig verbeeld door de charismatische debutant Harwood. Aan zijn zijde schitteren Lauren Patel – ook debuterend – als Jamies beste ‘nerdvriendin’ Pritti en Sarah Lancashire (Happy Valley) als Jamies aandoenlijke moeder. Zeker, er zijn wat vertrouwde genreclichés (de conservatieve vader, de pestende klasgenoot met een klein hartje), maar Butterell begeeft zich zelden op onnodige zijpaden: het podium is van én voor Jamie.
©
Amazon Prime
Lauren Patel als Prittien en Max Harwood als Jamie in Everybody’s Talking About Jamie (2021)
Moed
Dat laatste is cruciaal, want onlangs liet Netflixfilm The Prom nog zien hoe rampzalig het kan uitpakken als grote namen afleiden van de boodschap. In The Prom wilde regisseur Ryan Murphy óók de diversiteit vieren, met een verhaal over een lesbisch meisje dat samen met haar vriendin naar het schoolbal wil. Een mooi uitgangspunt, maar om onbegrijpelijke redenen draaide die film vooral om enkele verlopen Broadwayacteurs (gespeeld door Meryl Streep en Nicole Kidman) die zich met het bal kwamen bemoeien. Daarmee leidde het ‘oude’ Hollywood de aandacht danig af van de diversiteit, met als gevolg dat de boodschap van The Prom nauwelijks overkwam.
Gelukkig heeft Butterell begrepen dat je geen sterren nodig hebt om een verhaal over een ster te vertellen. Bij hem gaat het er ook niet zozeer om dat Jamie de ruimte krijgt om een dragqueen te zijn, de boodschap is vooral dat hij zichzelf kan zijn. ‘In wezen draait het verhaal om de moed van de échte Jamie, die zijn verhaal durfde te vertellen in een documentaire. Maar ik zie dit niet als een film die uitsluitend queer kinderen representeert. Jamie is toevallig gewoon iemand die queer is en dragqueen wil zijn. Hij is iemand die simpelweg wil zijn wie hij is. Ik hoop dat élke kijker zich daarin kan herkennen.’