Politieke thriller Huda's Salon: 'Ik heb deze film gemaakt voor de Palestijnen'

Half april ging de Dutch Movies That Matter Award naar Huda’s Salon van de Palestijns-Nederlandse regisseur Hany Abu-Assad. Begrijpelijk, want Huda’s Salon is een intrigerende en zinderende politieke thriller die zich afspeelt in Bethlehem, op de Westelijke Jordaanoever.

We volgen de Palestijnse Reem, wier leven na een bezoekje aan de kapsalon van vriendin Huda volledig op zijn kop wordt gezet. Maar ook het leven van Huda, die haar salon gebuikt voor duistere zaakjes, zal drastisch veranderen wanneer ze wordt opgepakt door het Palestijnse verzet en in handen komt van de kille ondervrager Hassan.

Hany Abu-Assad (Nazareth, 1961) kwam in 1980 naar Nederland, studeerde vliegtuigtechniek in Haarlem, maar rolde de filmwereld in en maakte in 1998 zijn speelfilmdebuut met Het 14e kippetje (naar een scenario van Arnon Grunberg). Huda’s Salon is alweer zijn achtste film, die zijn grootste successen had met films die zich afspelen in zijn geboorteland en zich bezighouden met grote morele vraagstukken. Zowel Paradise Now (2006), over twee Palestijnse vrienden die zich voorbereiden op een zelfmoordaanslag in Israël, als Omar (2013), over een verzetsstrijder die gedwongen wordt te werken als informant, werden genomineerd voor een Oscar.

Huda’s Salon speelt zich een kleine twintig jaar af na Paradise Now. Is er in de tussentijd veel veranderd op de Westelijke Jordaanoever?
Abu-Assad: ‘Heel veel. De bezetter is er nog steeds, maar die is onzichtbaar geworden. Vroeger liepen de Israëlische soldaten over straat, nu kan je ze niet meer zien. En er is ook veel minder hoop nu. We hebben alles geprobeerd – diplomatie, onderhandelingen –, maar de bezetter gaat volgens mij niet weg zonder geweld. Twintig jaar geleden waren we nog optimistisch. Nog niet zo lang daarvoor waren de Oslo-akkoorden gesloten en geloofden we nog in de vredesonderhandelingen. Dat optimisme is weg nu. Vooral jonge mensen denken dat wapens oppakken de enige weg vooruit is. Twintig jaar geleden woonden er 200.000 Israëli’s op de Westelijke Jordaanoever, nu een half miljoen. Dat kun je ook zien. Palestijnen leven altijd in harmonie met het land, maar die nieuwe Israëlische nederzettingen zijn lelijk, die passen niet in de omgeving.’

In de openingsmontage, waarin u kort de geschiedenis van de Westelijke Jordaanoever schetst, komen de Israëli’s nog wel voorbij, maar daarna verdwijnen ze vrijwel volledig uit uw film. Waarom?
‘Omdat ik geen film wilde maken over de bezetting, die is allang veroordeeld. Iedereen in de wereld weet dat het slecht is en er een einde aan moet komen. Ik wil met deze film inzoomen op onze eigen verantwoordelijkheid. Ik heb deze film gemaakt voor de Palestijnen daar. Ik wil dat zij zichzelf sterker maken door naar hun zwakke punten te kijken. Een van die zwakke punten is dat onze samenleving gerund wordt door chauvinistische mannen die de naaktheid van vrouwen beschouwen als het grootste schandaal.’

U schreef het verhaal zelf, dus er zal ook iets van u in de drie hoofdpersonages zitten. Laten we ze een voor een doorlopen. Reem...
‘Ik denk haar vastberadenheid. Die zit ook in mij. Zij wil koste wat kost uit haar benarde situatie komen. Van ondervrager Hassan ken ik zijn schuldgevoelens. Want als je – zoals hij – eenmaal iemand verraden hebt, draag je die schuldgevoelens altijd met je mee. Toen ik vijftien was ben ik door mijn beste vriend verraden en kwam ik in een heel gevaarlijke situatie terecht. Ik ben daar een jaar lang heel depressief van geweest. Het is een van mijn grootste trauma’s en het is niet toevallig dat verraad een belangrijk thema in al mijn films is.’

Kunt u beschrijven wat er toen gebeurde?
(Resoluut) ‘Nee. Dat is te persoonlijk. Het grootste verraad was nog wel dat toen ik hem ermee confronteerde hij alles afweerde en zei: “Waar heb je het over? Dat was je eigen schuld!” Meer zeg ik niet, maar ik kan je nog een ander voorbeeld geven, waar ik wel iets over kan vertellen. Want toen ik een jaar of elf was, was ik zelf de verrader. Ik speelde met een vriendje op school en hij gaf me een klap. Niet eens zo hard, maar ik deed alsof ik enorme pijn had, omdat ik zag dat de juf naar ons keek. Toen zij vroeg wat er gebeurd was, zei ik dat ik een heel harde klap had gekregen van die jongen, die daarop drie dagen van school werd gestuurd. Tot op de dag van vandaag voel ik me daar nog schuldig over.’

U was een kind!
‘Ik zal het je sterker vertellen. Ik kwam die jongen van toen, die nu net als ik een volwassen vent van zestig is, twee jaar geleden tegen in een winkel. Ik wilde me alsnog excuseren voor toen, maar ik kon het niet.’

Waarom niet?
‘Ach, misschien heeft hij dat allemaal wel op een heel andere manier beleefd en is hij het allang weer vergeten. Waarom zou ik hem ermee nu nog mee belasten.’

U bent dan misschien wel van dat schuldgevoel af...
‘Waarom zou ik? Ik maak prachtige films. Zo weet ik dat trauma nog op een goede manier te gebruiken. Kunstenaars hebben het talent om negativiteit om te zetten in iets moois. De frustratie en boosheid die in mij zitten zie ik als benzine. Benzine op zich is slecht, maar je kan er wel energie mee opwekken. En zonder energie geen beweging.’

Over frustratie en boosheid gesproken, we hebben Huda nog niet gehad. Wat ziet u in haar terug van uzelf?
‘De dapperheid om te erkennen dat ze fout zat. Iedereen maakt fouten, maar lang niet iedereen kan dat toegeven. Aan zichzelf of aan anderen. Eerst denkt Huda dat ze de vrouwen die in haar salon komen helpt, dat ze die vrouwen sterker maakt, zodat ze in opstand zullen komen tegen hun bezitterige mannen. Want ze kiest voor haar duistere zaakjes alleen vrouwen met mannen die eikels zijn. Zou ze een vrouw kiezen met een goede man, dan zou die vrouw alles wat er in de salon gebeurd was aan hem doorvertellen en zou Huda meteen ontmaskerd worden. Maar Huda liegt tegen zichzelf om haar schuldgevoel te sussen. Pas tijdens de ondervraging door Hassan kan ze dat aan zichzelf toegeven.’

Huda kan Reem onder druk zetten door te dreigen met het besmeuren van haar reputatie. Hoe vind je, in een land waar reputatie zo belangrijk is, twee actrices die deze twee personages willen spelen?
‘Dat was inderdaad erg lastig. Ik ben ook pas begonnen met schrijven toen de twee actrices die ik op het oog had ja hadden gezegd. Want ik wist dat ik twee heel dappere actrices voor deze rollen nodig had. Vooral Maisa Abd Elhadi, die Reem speelt en in de film helemaal naakt moest zijn, heeft er lang over na moeten denken. Gelukkig zei ze ja, want deze rol is een mijlpaal in haar carrière. Uiteindelijk was niet eens het naakt zijn voor haar het grootste bezwaar, zij zag er vooral tegenop dat ze zich emotioneel bloot moest geven.’

Is dat niet haar vak?
‘Nee, de meeste acteurs durven dat niet. Die verschuilen zich liever achter kunstjes. Je neemt ook een groot risico, hoor. Kijk naar Philip Seymour Hoffman, die zich altijd op rollen heeft gestort waarin hij zich emotioneel helemaal blootgaf. Uiteindelijk heeft hij zelfmoord gepleegd, want hij trok het niet meer.’

Ik begreep dat Manal Awad, die Huda speelt, een populaire komiek is in Palestina...
‘Zij is de enige ster die we hebben. We hebben geen filmsterren in Palestina, maar Manal was als komiek een grote bekendheid. Ze leeft nu ondergedoken.’

Wat?!
‘En Maisa is gevlucht naar Duitsland.’

Als u dat van tevoren geweten had...
‘Dan had ik ze niet gevraagd. We zijn nu druk bezig om Manal het land uit te krijgen tot de gemoederen weer een beetje bedaard zijn. De film ging twee weken geleden uit en sommige mannen zijn zo kwaad geworden. Terwijl wij dachten dat we het slim hadden gespeeld door in Palestina een gecensureerde versie uit te brengen waarin het naakt van Reem niet te zien is. Maar kwade krachten, ik vermoed hoge instanties, hebben de ongecensureerde versie van onze server gehaald en online gezet. Daarna zijn ze gelijk een lastercampagne begonnen tegen de actrices en mij. Waardoor we online op alle mogelijke manieren bedreigd zijn. Waarna we het advies kregen om onder te duiken.’

Aan welke hoge instanties denkt u?
‘Ik heb geen bewijzen, maar ik vermoed de Israëlische geheime dienst. Die gecensureerde versie werd al eerder vertoond in het Midden-Oosten en toen is er niks gebeurd. Maar na die gelekte versie was het ineens: Palestijnen maken pornofilm.’

Is het ergens niet goed dat iedereen kan zien dat Huda’s Salon allesbehalve porno is?
‘Niet voor de chauvinistische mannen die hun vrouwen nooit zouden steunen. Die zijn nu verschrikkelijk boos op de film, de actrices en op mij. Er zijn gelukkig ook veel voorstanders, moeders die zeggen dat ze na de film uitvoerig met hun dochters hebben gesproken en hun op het hart hebben gedrukt dat ze altijd alles kunnen vertellen, wat er ook gebeurd is. En ook mannen spreken zich voor de film uit, wat belangrijk is, want alleen als groep kunnen we dingen veranderen.’

Actrices die moeten onderduiken, bedreigingen online... bent u toch blij dat de film er is?
‘Jazeker, maar vraag me dat nog eens als er echt iets is misgegaan.’