Het vervolg op Netflix-hit Making a Murderer

In 1985 wordt de dan 23-jarige Steven Avery uit Manitowoc County, Wisconsin, veroordeeld voor verkrachting en poging tot moord. Hij heeft een alibi dat door elf mensen bevestigd wordt, maar het slachtoffer, Penny Beerntsen, wijst hem aan als haar aanvaller. En de jury gelooft haar. Avery blijft ook in de gevangenis roepen dat hij onschuldig is en in 2002 neemt het Wisconsin Innocence Project zijn zaak onder de loep. Eén jaar later is Avery vrij. Op Beerntsen aangetroffen DNA bewijst dat hij de dader niet kan zijn. Avery heeft achttien jaar onschuldig vastgezeten, houdt de sheriff en openbare aanklager van Manitowoc County daarvoor verantwoordelijk, en eist 36 miljoen dollar schadevergoeding van de county.

Hollywood had hier een spannende rechtbankfilm van kunnen maken, compleet met happy end (een toegekende schadevergoeding is vaak een happy end in Hollywood), maar die film is er nooit gekomen. Want wat er vervolgens gebeurde, had nooit een film kunnen worden. Niemand had het geloofd. Twee jaar nadat Avery is vrijgelaten, wordt hij weer opgepakt. Hij wordt verdacht van de moord op fotografe Teresa Halbach. Wanneer haar auto op de sloperij van Stevens familie wordt aangetroffen, in die auto bloedsporen van Steven worden gevonden en er ook nog verkoolde resten van Halbach voor Stevens huis worden opgegraven, is de zaak wel zo’n beetje rond. Zou je zeggen.

Maar Avery zegt weer onschuldig te zijn. En wijst opnieuw naar de politie en openbare aanklager van Manitowoc County. Zij zouden hem voor de moord willen laten opdraaien, in de hoop zo onder de schadevergoeding van 36 miljoen dollar uit te komen. Dat klinkt als een laatste wanhopige poging van een verloren man, maar in de rechtszaak die volgt blijken er talloze vraagtekens gezet te kunnen worden bij de manier waarop het bewijsmateriaal is verzameld, en ook bij de aard van het bewijsmateriaal. Avery’s stelling dat hij er is ingeluisd, klinkt ineens zo gek nog niet. Helemaal niet wanneer zijn zestienjarige, zwakbegaafde neef Brendan Dassey (IQ rond de zeventig) ook achter de tralies verdwijnt. Tijdens een ondervraging – waarbij noch Brendans moeder, noch zijn advocaat aanwezig is – wordt hij door twee ervaren inspecteurs zo onder druk gezet dat hij bekent Teresa samen met oom Steven te hebben verkracht, daarna doodgeschoten en vervolgens verbrand.

Een film over Steven Avery is er nooit gekomen, maar in 2015 kwam er wel een documentaireserie op Netflix, gemaakt door Laura Ricciardi en Moira Demos. In tien delen van elk een uur, was de kijker in Making a Murderer getuige van alle ontwikkelingen in zowel Steven Avery’s als Brendan Dassey’s zaak. De serie plaatste ons op de bank naast de juryleden en werd een wereldhit. Making a Murderer verdeelde de wereld in ‘truthers’ (Avery spreekt de waarheid) en ‘guilters’ (Avery is schuldig). De verontwaardiging en het ongeloof onder de truthers was groot toen bleek dat zowel Avery als Dassey schuldig werden bevonden en zware straffen kregen. Het leidde zelfs tot een petitie aan het adres van president Obama. Die zei niet te kunnen ingrijpen, omdat het een zaak van de staat Wisconsin was. Gouverneur Scott Walker van Wisconsin – een van de guilters – piekerde er niet over amnestie te verlenen.

Zaak gesloten dus. Niet helemaal, want het Amerikaanse rechtssysteem biedt de mogelijk om het federale hof te laten oordelen over de gang van zaken bij een staatsrechtbank. Niet inhoudelijk, maar alleen of die zaak constitutioneel correct is verlopen. En zowel Avery als Dassey besluiten gebruik te maken van die mogelijkheid. Documentairemakers Laura Ricciardi en Moira Demos volgen de pogingen tot 2015, maar zetten er een punt achter wanneer die op niets lijken uit te lopen. Maar deze zaak weigert stilletjes te verdwijnen, want in 2016 zijn er nieuwe ontwikkelingen en Ricciardi en Demos besluiten terug te gaan naar Manitowoc County, voor een nieuwe reeks van tien afleveringen, getiteld Making a Murderer: Part 2, die vanaf 19 oktober te zien is op Netflix. Ricciardi en Demos reizen momenteel de wereld over voor de serie, en ik kan ze even via de telefoon spreken wanneer ze in Londen zijn.

Hebben jullie nog getwijfeld over een tweede seizoen? Het eerste seizoen kostte jullie alles bij elkaar tien jaar van jullie leven.
Ricciardi: ‘Geen moment. Wanneer wij iets beginnen, gaan we all-in. Maar deze zaak eindigde in 2015 wel heel open. De advocaten van Brendan waren in hoger beroep gegaan en hadden al twee jaar niets gehoord. Aanvankelijk waren we dan ook bang dat er niet genoeg materiaal zou zijn voor een tweede seizoen.’
Demos: ‘Toch wisten we al na het eerste seizoen dat er wat ons betreft een tweede moest komen. Omdat er nog zo veel interessants verteld kan worden over wat er allemaal mogelijk is na een veroordeling.’
Ricciardi: ‘Bovendien wisten we dat Avery een nieuwe advocaat had, Kathleen Zellner, die al zeventien keer eerder iemand die onterecht veroordeeld was, had vrij gekregen. Van haar vermoedden we wel dat ze heel proactief zou zijn. We hadden ook weer toegang tot Steven en Brendan en hun familie, en hoopten dat we deze keer wel zouden kunnen spreken met de familie van Teresa Halbach.’

Wat de Halbachs betreft, ik las ergens dat ze ‘sickened’ waren door Making a Murderer…
Ricciardi: ‘Dat zeiden ze nog voordat ie te zien was, daarna hebben ze publiekelijk nooit meer iets over de serie gezegd. We hebben ze ook nu weer gevraagd, maar respecteren hun beslissing om niet geïnterviewd te willen worden volledig. Wel zijn we blij dat een schoolvriend van Teresa nu bereid was over haar te vertellen, zodat de kijker ook een beeld van haar krijgt.’

Kathleen is heel actief op social media en eindigt veel van haar tweets met #sciencerules. Is dat waar het hier over gaat: wetenschap versus verhalen? Feit versus fictie?
Ricciardi: ‘Dat is inderdaad een belangrijk thema in de serie. Kathleen kijkt heel koel en zakelijk naar het aanwezige bewijsmateriaal. Zij praat met de grootste experts op het gebied van bloedspatten, DNA, etcetera. En onderzoekt of wat de staat zegt dat er gebeurd is, ook daadwerkelijk zo gebeurd kan zijn. Als je die aanpak afzet tegen hoe Steven en vooral Brendan veroordeeld zijn, op basis van verhalen en emoties, dan snap ik Kathleens #sciencerules wel.’