Loes Luca: 'Alles wat in de serie gebeurt, herken ik uit mijn eigen leven'

Babs is ‘een beetje vergeetachtig’ volgens haar dochter Maud. Ze legt haar telefoon in de koelkast, vergeet het prijskaartje van haar nieuwe badpak af te halen. En doordat die bushaltes allemaal verplaatst zijn, weet Babs ineens niet meer waar ze is. Maud staat dag en nacht klaar om haar moeder te helpen, maar daar zit ma helemaal niet op te wachten. Veel te betuttelend. Bovendien: ze redt zichzelf prima, want ze heeft de deur van de meterkast aan de binnenkant volgeplakt met gele post-its die haar vertellen hoe ze de dag zonder kleerscheuren moet doorkomen.

De makers van Maud & Babs hebben een sterrencast weten te strikken voor deze tragikomedie over mantelzorg. Moeder Babs wordt gespeeld door Loes Luca, dochter Maud door Rifka Lodeizen. Kim van Kooten kruipt in de huid van de tweede dochter Juliette en Nadja Hüpscher is Mauds collega in haar verloskundigenpraktijk.

Actrice Loes Luca weet wat het is om mantelzorger te zijn. Twee jaar lang heeft ze amper geacteerd omdat ze dagelijks voor haar zwaar dementerende moeder zorgde. In deze serie is ze niet de zorgverlener, maar degene die zorg nodig heeft. Hoe is het voor haar dat de rollen nu zijn omgedraaid? Vanaf een berg in de Pyreneeën staat Luca ons te woord. Voordat we het over haar eigen ervaringen gaan hebben, eerst iets luchtigs: een badpak.

De serie begint met een uitgebreide scène waarin jij je in een corrigerend badpak probeert te wurmen en vervolgens onhandig ten val komt. Hoe ijdel ben je, vind je het lastig om zo in beeld te komen?
Luca: ‘Ik heb daar helemaal geen problemen mee! Nee hoor, dat gaat me makkelijk af. Ik vind het wel grappig om ondersteboven op bed te belanden. Ik ben nu eenmaal niet meer de jongste en ik denk dat het voor kijkers juist fijn is om een actrice te zien die hier en daar te dik is.’

Waarom wilde je meewerken aan deze serie?
‘Vanwege mijn dochters in de serie, Rifka Lodeizen en Kim van Kooten. Ik vind het steengoede actrices en ik wilde graag met hen werken. Alleen dacht ik dat ze mij heel stom vonden. Ik liep eens café De Smoeshaan in Amsterdam binnen en daar stonden Kim, Rifka, Nadja en nog wat van die leuke actrices bij elkaar. Ik begroette hen met een heel enthousiast “hohoooi!”, waarop ze mij aankeken en heel lauw “dag” zeiden. Dus ik dacht: als zij horen dat ik meedoe aan deze serie en dan toch toezeggen, vinden ze me misschien toch niet zo heel stom.’

En, ben je erachter gekomen wat ze van je vinden?
‘Ik had me voorgenomen om er niets over te zeggen, maar tijdens de eerste opnamedag kon ik m’n mond al niet houden. Ik vertelde over het voorval aan Kim van Kooten, maar die bleek juist te denken dat ik haar niet aardig vond! Kim vertelde dat ze tijdens een of andere prijsuitreiking met een uitgestoken hand op mij af was gelopen en dat ik haar toen had genegeerd. Daar kon ik me niets van herinneren. Uiteindelijk hebben we het fantastisch gehad met elkaar.’

Maud & Babs gaat over mantelzorg. Dochter Maud heeft in eerste instantie niet door hoe slecht haar moeder eraan toe is. Babs wil geen hulp, dus verzwijgt ze dat de kastdeur volgeplakt is met post-its waarop staat wat ze allemaal moet doen op een dag. Is dat herkenbaar?
‘Alles wat in de serie gebeurt, is voor mij herkenbaar. Niet willen toegeven dat je hulp nodig hebt. De slechte eigenschappen, die sterker naar voren komen als iemand alzheimer heeft. De wirwar aan instanties, alle afkortingen, en de bureaucratie wanneer je om hulp vraagt. Mijn moeder heeft al acht jaar dementie. Op een gegeven moment ging het zo slecht dat ze elke dag zorg nodig had. Ik heb twee jaar bijna niet kunnen werken omdat ik er moest zijn voor haar. Dat is echt uit de hand gelopen.’

De serie is tragikomisch. Het is sneu dat Babs gaat zwemmen terwijl het prijskaartje nog aan haar nieuwe badpak hangt, maar ook grappig. Heeft humor jou geholpen bij de zorg voor je moeder?
‘Als mijn moeder de kapster tijdens het knippen in haar arm bijt, is dat absoluut niet leuk. Als ik dit verhaal later vertel, is het wel grappig. Soms is er humor, maar meestal is het verschrikkelijk. Alzheimer is een mensonterende kutziekte. Dat gevoel overheerst. Mijn moeder is veranderd in een vervelend en moeilijk kind. Daar kan zij niks aan doen, en ik ook niet. Maar ik merkte wel dat ik veranderde in iemand die ik niet meer leuk vond. Ik heb tegen haar staan schreeuwen en gillen. Dan dacht ik: waarom doe ik dit? Zo wil ik niet zijn. Ik veranderde in een vreselijk mens.’

En wat heb je toen gedaan?
‘Ik ben naar een praatmevrouw gegaan. Zij liet me inzien dat ik tegen mijn moeder schreeuwde en gilde om haar bij de les te houden. Ik wilde mijn moeder terugtrekken in onze wereld, haar wakker schudden. Het was pure machteloosheid. Want uiteindelijk wint de ziekte.’

Heeft het spelen van de rol je ook iets opgeleverd?
‘Meer begrip voor mijn moeder. Maar ik heb vooral veel gehad aan het toneelstuk dat Maria Goos voor mij heeft geschreven, Uit het hoofd. Ik zou het eerder dit jaar gaan spelen, maar dat is uitgesteld naar volgend voorjaar. Maria schreef een aantal dingen op waarvan ik dacht: ja, zo had ik nog niet naar de situatie gekeken. Echte eyeopeners.’

Noem eens een voorbeeld?
‘Dat ik een ongeduldige vrouw ben die graag de regie in handen heeft. Nou, daar moet je bij een alzheimerpatiënt niet mee aankomen. Die valt niet te regisseren, hoeveel je ook gilt. Ik heb er hard aan moeten werken om mijn irritatie te laten varen. Mijn moeder is bijvoorbeeld iemand die graag anderen voor zich laat lopen. Door de alzheimer werd dat alleen maar erger en daar werd ik boos van. Die houding van: Loes regelt het wel.’

Want Loes regelt het ook?
‘Dat klopt, Loes regelt het ook.’

Word je door het spelen van zo’n rol niet ontzettend bang voor die ziekte?
‘De angst om dement te worden heb ik sowieso, wat denk jij?! Die was er ook al voordat ik deze rol ging spelen. Zodra ik iets vergeet denk ik: oh mijn god, het is begonnen! Ik wil absoluut niet dat mijn dochter Nina voor mij moet zorgen zoals ik voor mijn moeder heb gezorgd. En ik ga er ook voor zorgen dat dit niet gebeurt.’

Door zelf het heft in handen te nemen?
‘Ja. Ik sta op de barricades voor de Coöperatie Laatste Wil. Dat komt door wat ik met mijn moeder heb meegemaakt. Ze heeft een euthanasieverklaring ingevuld, maar nu ze dement is wil ze dit niet meer. Ze merkt ook niet dat ze dement is, ze denkt dat dit haar normale leven is. Het tehuis waar mijn moeder woont zit vol met mensen die op zo’n mensonterende manier moeten leven. Ik vind dat iedereen het recht moet hebben op een pil waarmee je een eind aan je leven kunt maken. In het geval van alzheimer moet je die beslissing nemen op het moment dat je nog niet al te ziek bent. Als je te laat bent, lukt het niet meer.’

Heb jij inmiddels het gevoel dat je je leven weer terug hebt?
‘Het laatste jaar krijg ik dat gevoel steeds meer. Mijn moeder kan de telefoon niet meer bedienen, dus ze hangt niet meer zo vaak aan de lijn. Toen ze net in het tehuis zat, belde ze me steeds met de vraag of ik haar kwam ophalen. Ook loopt ze niet meer zo vaak weg, want ze weet niet meer waar ze naartoe moet. Er is niets van haar over. Het enige voordeel van dementie is dat je aan het einde van je leven geen afscheid hoeft te nemen. Want je herkent toch niemand meer.’