Swanenburg: ingenieuze familiesaga vol bedrog en verraad

Met veel vertoon overhandigt oudste zoon Benno een cadeau aan zijn moeder tijdens haar verjaardagsdiner. Het ongemak aan de chique gedekte tafel is voelbaar wanneer ma een spuuglelijke stalen zwaan uitpakt, gemaakt door een maatje van Benno. Zijn twee zussen en zijn broer wisselen veelbetekenende blikken uit, maar Benno is zich van geen kwaad bewust. Hij bedoelde het toch goed? De uitvoering had misschien beter gekund.

Het is een rode draad in de nieuwe KRO-NCRV-serie Swanenburg: familieleden maken keuzes die misschien goed bedoeld zijn, maar beroerd uitpakken. Zo leidt de eerste leugen tot een nieuwe en daarna volgen er meer, net zolang tot de personages verstrikt raken in een web van bedrog en verraad.

Samen met Dorien Goertzen tekende Simone van den Ende voor de eindredactie van de serie en zij zijn ook verantwoordelijk voor de verhaallijnen. Van den Ende is groot fan van Succession, de HBO-hitserie over mediamagnaat Logan Roy en zijn familie. ‘Het is mijn droom om zoiets te maken. Dus toen de NPO eind 2018 een pitch uitschreef voor een serie die een zomer lang te zien zou zijn, dacht ik direct aan een familiesaga.’ Het fijne aan familiebanden is natuurlijk dat er heel veel op het spel kan staan. ‘Het gaat over verraad, liefde, loyaliteit. Als iemand tegen je liegt is dat vreselijk, maar als het je vader of je zus is, laat je diegene niet zomaar vallen. Ondanks het verraad is er toch liefde,’ zegt Van den Ende.

Bovendien is het heerlijk om je te verliezen in het wel en wee – en dan met name het wee – van een rijke familie. ‘Rijkdom heeft een zekere amusementswaarde. Bij sociaal drama voel je mee met de hoofdpersonen, maar kijken naar de problemen van een welgesteld gezin is toch een vorm van leedvermaak. Je kunt erom lachen.’ Van den Ende heeft van haar hoofdpersonen geen slechte mensen gemaakt. ‘In Succession vind ik de pater familias, Logan Roy, echt een nare man, heerlijk! De vader in Swanenburg verraadt weliswaar zijn familie, maar tegelijkertijd begrijp je ook waarom hij bepaalde keuzes maakt en na zijn eerste leugen niet terug kan. Of wil.’

Het verhaal van Swanenburg – zo heet het landgoed van de familie – begint op het kerkhof. Het gegoede gezin Praal – een moeder, twee dochters en twee zoons – brengt vader Jack naar zijn laatste rustplaats. Maar wanneer de politie na de begrafenis opduikt, rijst het vermoeden dat er meer aan de hand is. Hoe komt het eigenlijk dat Jack plotseling overleden is en hebben de familieleden daar iets te maken? En zou een van hen ook betrokken zijn bij de recente dood van een vrouw? Dat zijn de puzzelstukjes die je als kijker op de juiste plek probeert te leggen.

Ook voor de makers was de twintigdelige serie een uitdagende puzzel en ze bedachten een ingenieuze structuur. Er zijn vijf weken lang vier afleveringen per week te zien. Elke week beleef je het verhaal door de ogen van een ander familielid. We beginnen bij zoon Benno, de vrijbuiter van de familie die een eigen nachtclub runt, en eindigen bij het echtpaar Caroline en Jack. ‘In de laatste week vallen alle puzzelstukjes op hun plaats en worden de losse eindjes aan elkaar geknoopt,’ licht Van den Ende toe. ‘Sommige situaties zie je verschillende keren voorbijkomen, telkens vanuit een ander perspectief. Op die manier kom je er stukje bij beetje achter waarom Benno bijvoorbeeld geldproblemen heeft. Ook de onderlinge verhoudingen komen steeds weer in een ander licht te staan.’

Het was een race tegen de klok om de twintig afleveringen op tijd op papier te krijgen. ‘We hadden negen maanden om alle verhaallijnen te ontwikkelen en kloppend te maken. Een monsterklus. Dagenlang lagen Dorien, dramaturg Ellen Imhoff en ik om beurten op een yogamatje onze hersens te kraken: klopt het verhaal? Zijn we wel consequent? Is het te volgen? Dat heeft me, denk ik, twee jaar van mijn leven gekost, maar het was heerlijk om te doen.’

Uiteindelijk zijn er tien schrijvers aan de slag gegaan om de afleveringen uit te werken. Van den Ende: ‘Wij zaten heel dicht op dat schrijfproces. We moesten de toon in de gaten houden en de verhaallijnen bewaken.’ Na negen maanden intensief schrijven en schaven kon het filmen beginnen, keurig op schema. En toen werd het voorjaar 2020. ‘We hadden net iets meer dan de helft gedraaid. Er stond nog een groot aantal draaidagen gepland, onder meer voor de seksscènes,’ vertelt Van den Ende. Daar zette corona een vette streep doorheen. ‘Eerst ging de hele boel op slot. Vervolgens mochten we wel weer filmen, maar alleen op afstand en met een coronamanager op de set. Daardoor hebben we wel een paar scènes moeten veranderen. Bovendien haalden we onze planning niet. De serie zou eigenlijk in de zomer van 2020 te zien zijn geweest, net na de Olympische Spelen. Dat is nu 2021 geworden.’

Van Succession is inmiddels het derde seizoen aangekondigd, kunnen we van Swanenburg ook een vervolg verwachten? ‘Als het aan ons ligt wel,’ zegt Van den Ende. ‘Het zal afhankelijk zijn van de waardering van de kijker en de plannen van de NPO. Maar wij hebben het tweede seizoen al uitgeschreven op twee A4’tjes.’