Je leest dit artikel uit de VPRO Gids gratis op VPRO Cinema. Wil je meer lezen over oa documentaires, podcasts en boeken? Neem dan een digitaal abonnement.
Tout Hollywood wilde meewerken aan de nieuwe film van Adam McKay, Don’t Look Up. Daarin gaat iedereen gewoon door met zijn leven terwijl een gigantische komeet op de aarde afstevent.
©
VPRO Gids
abonneer
cadeautje
In 2019 leest de Amerikaanse regisseur Adam McKay (1968) het boek The Uninhabitable Planet van David Wallace-Wells. Daarin wordt fijntjes uitgelegd dat het nog veel erger met het klimaat gesteld is dan we denken. Tieners die zijn boek lezen zullen in hun latere leven te maken krijgen met verzengende hitte, hongersnood en ineenstortende economieën. Grote delen van de aarde zullen onbewoonbaar worden.
Het boek is een oproep tot actie, een wake-upcall die zijn uitwerking niet mist op McKay. In zijn twee laatste films had hij zich al gestort op de financiële crisis van 2008 (The Big Short, 2015) en Amerika’s War on Terror (Vice, 2018), en nu is het klimaat aan de beurt.
McKay begint te schrijven, maar loopt al snel vast. Hoe maak je een ramp die zich in de toekomst gaat voltrekken invoelbaar? De gruwelijke gevolgen van de opwarming van de aarde worden immers al jaren voorspeld en veel mensen lijken inmiddels afgestompt voor het slechte nieuws. Ze steken liever hun kop in het zand.
In een gesprek met McKay omschrijft David Sirota, journalist van The Guardian en goede vriend van de regisseur, dit struisvogelgedrag zo: iedereen weet dat er een komeet richting de aarde suist, maar niemand lijkt het iets te interesseren. En dan valt het kwartje bij McKay: dat is zijn film! Een gigantische komeet stevent af op de aarde en iedereen gaat gewoon door met zijn leven.
Don’t Look Up is een klucht, maar wel eentje die bijt en serieus genomen wil worden
Onzinfilms
De eerste twee versies zijn nog zwaar en serieus, maar gaandeweg voegt McKay – net als in The Big Short en Vice – meer humor toe. Wat niet zo gek is voor iemand die zijn carrière begon als schrijver voor het satirische tv-programma Saturday Night Live. En iemand die, voordat hij de grote thema’s ontdekte, vooral onzinfilms maakte met komiek Will Ferrell in de hoofdrol (onder meer Anchorman, Talladega Nights en Step Brothers). McKay mikt op een komedie over het einde van de wereld.
Wanneer het scenario klaar is blijkt tout Hollywood geïnteresseerd. Jennifer Lawrence wil meedoen, net als Leonardo DiCaprio, Meryl Streep, Timothée Chalamet, Cate Blanchett, en ga zo maar door. Maar vlak voordat de opnamen beginnen voltrekt zich een heel andere ramp: corona. Het leven gaat in lockdown en het project wordt in de ijskast gezet.
©
NIKO TAVERNISE/NETFLIX / Netflix
Regisseur Adam McKay met Jennifer Lawrence (als Kate Dibiasky)
Tijdens die lockdown ziet McKay zijn eigen script tot leven komen. In een recent interview met Los Angeles Times zegt hij daarover: ‘Tijdens de pandemie reageerden mensen nog veel gekker dan in mijn script. Ik heb de gebeurtenissen in mijn film daarom nog maar wat vetter aangezet. Wat moet je anders als de president van Amerika op televisie gaat verkondigen dat het drinken van bleekmiddel wellicht een remedie is? Dan word je ingehaald door de werkelijkheid.’
McKay realiseert zich dat de polariserende reacties op corona – waarbij niemand nog naar elkaar wil luisteren en andere meningen per definitie verdacht zijn – ook al in zijn eigen script stonden. Net als de klimaatcrisis of een virus kan immers ook de komst van een komeet ontkend worden. Simpelweg door niet naar boven te kijken. Waarmee de film gelijk zijn titel heeft: Don’t Look Up. En wanneer in december 2020 dan toch eindelijk met filmen kan worden begonnen, zijn alle steracteurs nog steeds aan boord. Dit is blijkbaar een film die gemaakt moet worden.
Aardmetalen
De hoofdrollen zijn voor Jennifer Lawrence en Leonardo DiCaprio, respectievelijk als onderzoeker in opleiding Kate Dibiasky en haar professor, Dr. Randall Mindy. Dibiasky ziet de komeet als eerste en Mindy rekent uit dat zij over zes maanden zal inslaan op de aarde. Met de kracht van een miljard atoombommen en met tsunami’s van anderhalve kilometer hoog als gevolg. Kortom: een heuse planet killer.
Maar niemand die het wil horen. Janie Orlean (Meryl Streep), de president van Amerika, al helemaal niet. Totdat ze er slecht voor komt te staan in de peilingen en het redden van de wereld ineens opportuun wordt.
Don’t Look Up is een klucht, maar wel eentje die bijt en serieus genomen wil worden. Zeker als het gaat om de rol die de onverschillige (oude en nieuwe) media bij de gebeurtenissen spelen. Grote schurk is miljardair Peter Isherwell (Mark Rylance), die alle negatieve eigenschappen van de overleden Apple-topman Steve Jobs en Facebook-CEO Mark Zuckerberg in zich verenigt. Isherwell gaat zich pas voor de komeet interesseren als er enorme voorraden zeldzame aardmetalen in blijken te zitten die essentieel zijn voor de productie van zijn mobieltjes.
©
Netflix
Meryl Streep als President Janie Orlean
Derde akte
Don’t Look Up is zo niet alleen een waarschuwing voor de toekomstige klimaatproblemen geworden, de film is ook een snijdend commentaar op de gepolariseerde en opportunistische wereld waarin we nu leven.
En dat was ook precies de bedoeling, liet McKay in het eerdergenoemde interview met Los Angeles Times weten. Daarin vertelde hij dat hij zich enorm stoort aan al die Hollywoodfilms waarin de held er aan het eind van de tweede akte helemaal doorheen zit, waarna in de derde akte alles toch goedkomt.
‘Dat hoor ik ook steeds over de klimaatcrisis: o, het komt wel goed. Was het niet Elon Musk die zei: “De technologie gaat het oplossen”? Hoe dan, eikel?! Je moet wel iets doen! Je kan niet zeggen dat alles vanzelf wel goed komt. Dat is net alsof je in een film leeft en denkt dat alles in die derde akte wordt opgelost. Als iets in deze film oproept tot actie – geen idee of daar ook gevolg aan gegeven zal worden, het is natuurlijk maar een film – dan is dat mijn derde akte. Ik hoop dat die schuurt, dat die verrast. Dat mensen iets voelen wat ze nog niet eerder hebben gevoeld. Zelfs als dit maar bij een klein deel van het publiek zo is, is de film alle moeite waard geweest.’