Blonde is geen makkelijke, fijne en opbeurende Marilyn Monroe-biopic

Op Netflix is vanaf 28 september de Marilyn Monroe-biopic Blonde van de Australische regisseur Andrew Dominik te zien. Wees gewaarschuwd: het is geen gemakkelijke film geworden.

In de dik tweeënhalf uur durende film zien we hoe de beroemde filmster (1926-1962) als kind door haar alleenstaande psychotische moeder bijna verzopen wordt in een badkuip en hoe ze door een producent verkracht wordt wanneer ze nog een onbekend sterretje is. We zien dat ze door de jaloerse oud-atleet met wie ze trouwt geslagen wordt en door de president met wie ze een geheime relatie heeft wordt behandeld als een prostituee.

Kortom: Blonde is geen fijne, opbeurende film geworden. En dat was ook niet de bedoeling. Regisseur Dominik zei zelf over de film: ‘Blonde is gemaakt voor alle ongewenste kinderen in deze wereld. Het is alsof Citizen Kane en Raging Bull een dochtertje hebben gekregen.’ In de film wil hij onderzoeken wat er gebeurt als dat ongewenste kind de meeste begeerde vrouw op aarde wordt en met al die op haar gerichte verlangens moet omgaan.

Blonde is gebaseerd op het gelijknamige boek van Joyce Carol Oates uit 2000. Dominik las het een paar jaar later en het tragische levensverhaal van Marilyn liet hem niet meer los. Hij werd vooral geraakt door het grote verschil tussen enerzijds de eenzame en kwetsbare Norma Jean (zoals Marilyn in het echt heette) en anderzijds het verafgode alter ego Marilyn Monroe.

In de film en in het boek heet ze overigens geen Norma Jean, maar Norma Jeane, met een extra e. Waarom? Omdat Oates zo wilde benadrukken dat haar boek geen historische roman was, maar een herinterpretatie van gebeurtenissen uit het leven van de echte Norma Jean, waar nodig aangevuld met Oates’ eigen fantasie. Omdat ze alleen zo in het hoofd van de actrice kon komen.

Oorspronkelijk zou Blonde trouwens een novelle worden waarin Oates wilde laten zien hoe een highschooltiener verandert in een ster. Hoe ze haar echte naam kwijtraakt, van de studio een nieuwe krijgt, en hoe ze zo langzaam maar zeker haar persoonlijkheid en identiteit verliest. De novelle zou eindigen met de woorden ‘Marilyn Monroe’.

Maar toen Oates zich in het leven van de actrice ging verdiepen werd de novelle een roman – haar magnum opus zelfs. Blonde is met 750 pagina’s het dikste van de ruim 150 boeken en verhalen die de inmiddels 84-jarige Oates in haar zestigjarige schrijversbestaan heeft afgeleverd. Blonde is haar Great American Novel geworden, waarin ze naast het tragische leven van de actrice ook grote Amerikaanse thema’s als sport, politiek en film – Marilyns leven had raakvlakken met al deze werelden – behandelt.

In 2008 had Dominik al een scenario voor de film klaarliggen. Maar geen van de studio’s wilde zijn vingers branden aan dit naargeestige werkje, waarin met name de oud-atleet (de legendarische honkballer Joe DiMaggio) en de president (John F. Kennedy, in de film een kirrende geilbok in korset die Marilyn dwingt tot fellatio) er ongenadig slecht vanaf komen. Dominik denkt dat het aan de #MeToo-beweging te danken is dat de film er uiteindelijk toch kwam. ‘Dat was het gouden moment waarop elke vrouw op haar woord geloofd moest worden. Daarvoor waren mensen niet blij met de manier waarop sommige Amerikaanse heilige koeien [lees: DiMaggio en JFK, red.] in het scenario onderuitgehaald werden. Maar na de val van types als Harvey Weinstein en Bill Cosby waren er geen heilige koeien meer. En dus kon de film gemaakt worden.’

Het continu uitstellen van zijn filmplannen betekende wel dat de actrices Jessica Chestain en Naomi Watts afvielen als potentiële Marilyns. Het was naar verluidt na het zien van de film Knock Knock (2015) dat Dominik wist wie zijn Marilyn moest worden: de van oorsprong Cubaanse Ana de Armas, die in deze overigens maar matige erotische thriller te zien was naast Keanu Reeves.

Brunette De Armas liet zich overtuigen. Bekeek alles wat los en vast zat over Monroe, leerde praten als de actrice, met dat vroegwijze kinderstemmetje, en liet zich de iconische platinablonde pruik aanmeten.

In juli van dit jaar, toen de eerste trailer van de film online kwam, viel de goegemeente nog over de actrice heen vanwege haar Spaans-Cubaanse accent, maar die kritiek verstomde toen de film begin september in zijn geheel bekeken kon worden op het festival van Venetië. Dominiks film was dan misschien wel topzwaar en deprimerend geworden – sommigen vonden ook dat Norma Jeane te veel als slachtoffer neergezet werd –, maar over de prestatie van De Armas was iedereen het eens: indrukwekkend en meeslepend.

Ook Joyce Carol Oates was tevreden over de film, die ze ‘schokkend, briljant, zeer verontrustend, en misschien wel het meest verrassend, een uitgesproken feministische interpretatie van mijn boek’ noemde. Over regisseur Dominik zei ze: ‘Toen hij me voor het eerst zijn scenario stuurde zag ik al dat hij begreep wat het centrale conflict was in haar leven. “Marilyn Monroe” was een geniale uitvinding van Norma Jeane Baker, eentje die aanvankelijk haar leven redde, maar haar vervolgens overweldigde en verslond.’ En de vertolking van De Armas vond ze betoverend. Van het niveau van Charlize Theron als seriemoordenaar Aileen Wuornos in Monster en Robert De Niro als bokser Jake LaMotta in Raging Bull.

Ook tegenspeler Adrien Brody – die schrijver Arthur Miller speelt, met wie Marilyn na DiMaggio trouwde – was begin september tijdens de persconferentie voor de film in Venetië vol lof over De Armas. Toen hij vertelde dat hij op de set vaak het idee had gehad dat hij met de echte Marilyn aan het acteren was, was goed te zien hoe De Armas een dankbare traan wegpinkte.

Het is toepasselijk dat de lof uit de hoek kwam van Brody, die in Blonde als De Toneelschrijver (Arthur Miller) een van de weinige sympathieke mannen speelt met wie de geplaagde actrice te maken krijgt – een gegeven dat overigens uit Monroes echte leven gegrepen is. 

Toen zij op 4 augustus 1962 op 36-jarige leeftijd onder verdachte omstandigheden om het leven was gekomen, weigerde Miller – die een jaar eerder van haar gescheiden is – op haar begrafenis te komen. Wat hij in een essay in The Independent als volgt toelichtte: ‘Ik vlieg niet vanuit New York naar de begrafenis om me daar uitgebreid te laten fotograferen. In plaats daarvan blijf ik thuis, ik laat deze schertsvertoning over aan de mensen die graag in het openbaar rouwen. Nu zullen er niet uitsluitend huichelaars zijn, maar wel veel. De meeste aanwezigen, dames en heren, zijn de mensen die haar kapot hebben gemaakt. Dus ga daar vooral staan huilen met een verslagen blik, terwijl je ondertussen blij bent dat jij niet begraven wordt. Blij dat jullie deze lieve meid eindelijk vermoord hebben.’

Boem! Harde woorden. En het kan nog cynischer. Dat bleek toen regisseur Dominik, in Venetië zijn afschuw uitsprak over Playboy-baas Hugh Hefner. ‘Ik ben echt van Marilyn Monroe gaan houden. Ik ga regelmatig naar haar graf. Wist u dat Hugh Hefner naast haar begraven is? Die betaalde 75.000 dollar om naast haar te mogen liggen. Zelfs zestig jaar na haar dood dringen mannen zich nog aan haar op. Het is weerzinwekkend.’