(R)Evolutie: een dystopische komedie over het Nederland van 2040

Eerst was er het boek van Harari, 21 lessen voor de 21ste eeuw, toen het daarop geïnspireerde toneelstuk (R)Evolution van de Duitse auteurs Yael Ronen en Dimitrij Schaad. Het ging vlak voor de eerste lockdown in première, in het Hamburgse Thalia-theater. Ook Toneelgroep Maastricht wilde het graag op de planken brengen, maar dat ging vanwege corona niet door. En toen kwam het idee voor de film, die in première ging op het NFF 2021. Eddy Terstall schreef het scenario, artistiek leider Sergé Hermans van Toneelgroep Maastricht verzorgde de regie.

Het is 2040 en de westelijke helft van Nederland is overstroomd. Iedereen wil naar Limburg, maar daar zijn ze bezig met andere zaken dan de opvang van klimaatvluchtelingen uit de Randstad. In twee decennia heeft zelfdenkende technologie een flinke vlucht genomen. Dokter Frank zorgt voor een baby met optimale genen, wat ook wel nodig is in de prestatiemaatschappij van de toekomst. Iedereen heeft nu een eigen virtuele Personal Assistant, die bijna niet te onderscheiden is van een mens – behalve dan in die toch ietwat houterige manier van praten die Alecto (Angela Schijf) van haar vroege pilots Siri en Alexa lijkt te hebben geërfd. Alecto zorgt ervoor dat je je aan je dieet houdt en op tijd naar bed gaat. Maar is ze er echt alleen om voor ons te zorgen, of ook om ons de gaten te houden?

Een leuke vondst is dat de enge genendokter uit het begin, die de onfeilbare nieuwe orde leek te belichamen, later een strugglende en kwetsbare man blijkt te zijn. De intimiteit met zijn vriend is allang niet meer zoals vroeger, en Alecto voorziet zelfs een definitieve breuk. Want kunstmatige intelligentie doet meer dan begeleiden en bespioneren: ze voorspelt ook de nabije toekomst, of we willen of niet, vaak met grote gevolgen voor het heden. Maar wie vraagtekens zet bij de nieuwe tijd, wordt al snel voor ‘technofobe, bioconservatieve klootzak’ uitgemaakt. En het is niet zonder risico je bij de club van ‘naturalisten’ te voegen, die zich van de transhumane samenleving hebben afgewend.

Ondertussen werpt het script van Terstall veel vragen op: is de technototalitaire toekomst die hij beschrijft onvermijdelijk? Valt de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie nog bij te sturen? Of is het tijd voor een analoge revolutie, voordat de digitale dystopie realiteit wordt?