De film in tien woorden
Voor de nieuwjaarsviering wil een zevenjarig meisje een goudvis kopen.
Prijzen
In Cannes werd deze film in 1995 bekroond met de Camera d’Or, de prijs voor het beste debuut. Door The Guardian werd hij later opgenomen in de lijst met de vijftig beste familiefilms aller tijden.
Gekozen door
Zomergast Thomas Hertog is kosmoloog en hoogleraar theoretische natuurkunde aan de KU Leuven. Ruim twintig jaar lang werkte de Vlaming samen met de wereldberoemde natuurkundige Stephen Hawking. Hun belangrijkste bevindingen presenteerde hij in zijn bestseller Het ontstaan van de tijd, dat vorig jaar verscheen en werd vertaald in 27 talen. De uitzending is op 23 juli vanaf 20.20 uur te zien op NPO 2.
Setverhalen
Na te hebben gewerkt in de televisiewereld, werkte de Iraanse regisseur Jafar Panahi een tijdlang als assistent op de sets van zijn landgenoot Abbas Kiarostami, de gerenommeerde filmmaker achter arthouse-klassiekers als Taste of Cherry en Close-Up. Kiarostami was het die Panahi de filmwereld in hielp en producenten het vertrouwen gaf om met hem te werken aan zijn eerste lange speelfilm. Ook schreef Kiarostami het script van The White Balloon.
Net als veel andere films van Panahi speelt The White Balloon (1995) zich af in ‘realtime’. De regisseur werkt haast altijd met non-professionele acteurs, wat zijn werk een naturalistische kwaliteit geeft. Hij cast altijd op zijn gevoel en zoekt net zo lang tot hij de juiste spelers voor zijn films heeft gevonden. Soms gaat dat heel snel: binnen een dag rondneuzen op scholen vond hij Aida Mohammadkhani, die het zevenjarige hoofdpersonage Razieh speelt in de film. De casting van haar broertje Ali verliep wat stroever. Naar verluidt liet Panahi zo’n 2600 jongens auditeren voor de rol, voordat hij Mohsen Kafili tegenkwam.
Quote van de makers
The White Balloon vormde een belangrijk keerpunt in de carrière van Panahi. ‘Ik wilde aan mezelf bewijzen dat ik een lange speelfilm kon maken en goed spel uit mijn acteurs zou kunnen halen’, zei de maker daarover in gesprek met online filmmagazine Offscreen. Dat lukte hem heel aardig, getuige de positieve kritieken over de film, waarin met name het mooie spel van de kindacteurs werd geprezen. ‘Als regisseur is het belangrijk dat je de sterke en zwakke kanten van je spelers kent, en daarop het karakter baseert. Met kinderen zorg ik ervoor dat ik eerst zelf voordoe wat ik precies van ze verwacht. Vervolgens bied ik hen de ruimte een deel van zichzelf toe te voegen aan de rol. Op die manier ontstaan prachtige dingen.’
Buiten beeld
Dat Panahi films uitbrengt is eigenlijk allesbehalve vanzelfsprekend. Zijn carrière is er een van vallen en opstaan, en van enorme risico’s nemen. Tot twee keer toe werd de filmmaker opgepakt en veroordeeld tot een gevangenisstraf door de Iraanse overheid vanwege ‘anti-regeringspropaganda’, in 2011 en in 2022. De filmmaker werd bij beide keren op borgtocht vrijgelaten nadat hij in hongerstaking ging.
Panahi’s films, waarvan sommige zich kritisch verhouden ten opzichte van het patriarchale Iraanse bewind, zijn meer dan eens gecensureerd. Officieel heeft Panahi sinds 2011 een verbod op filmmaken opgelegd gekregen en mag hij het land niet uit. Desondanks maakte Panahi sindsdien meerdere korte en lange speelfilms, zoals Taxi Teheran en, meer recent, No Bears (2022), die Iran uit werden gesmokkeld en op filmfestivals in Cannes en Berlijn te zien waren.
Panahi op sociale media over de penibele situatie in zijn thuisland nadat hij vrijkwam in februari dit jaar: ‘Ik kijk achter me en er zitten hier nog steeds zoveel studenten, leraren, arbeiders, advocaten en activisten opgesloten. Hoe zou ik nu blij moeten reageren?’