De film in tien woorden
Biopic over Mandela’s advocaat die streed tegen het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime.
Prijzen
In 2017 werd Bram Fischer genomineerd voor vier Gouden Kalveren, waarvan twee werden gewonnen: hoofdrolspeler Peter Paul Muller (Gooische Vrouwen) kreeg de prijs voor beste acteur en regisseur en scenarist Jean van de Velde (De kleine blonde dood, Wit licht) ontving het Kalf voor beste scenario. Zijn filmscript werd ook bekroond met de Zilveren Krulstaart, de Nederlandse vakprijs voor scenario’s, waarvan de winnaar gekozen wordt door collega-scenaristen. Op filmfestivals in Zuid-Afrika en de VS viel Bram Fischer ook in de prijzen.
Gekozen door
Zomergast Liesbeth Zegveld (1970) is mensenrechtenadvocaat. Ze is vooral bekend van de rechtszaken die ze voerde namens oorlogsslachtoffers, zoals de nabestaanden van de slachtoffers van Srebrenica en de overlevenden van luchtbombardementen in Irak. Ook is Zegveld hoogleraar Oorlogsrechtsherstel aan de Universiteit van Amsterdam. De uitzending is op 18 augustus vanaf 20.15 uur te zien op NPO 2.
Setverhalen
Toen regisseur Van de Velde besloot deze film te maken over de mensenrechtenactivist Bram Fischer stelde hij zichzelf een belangrijke voorwaarde: afgezien van de hoofdrol, die vanaf het begin al gereserveerd was voor Muller, moest de rest van de cast volledig bestaan uit Zuid-Afrikaanse acteurs. Dat was voor de meeste rollen gemakkelijk te regelen, maar bij een belangrijk personage verliep dat minder soepel dan gedacht: dat van Nelson Mandela. Tot dan toe werd de voormalige president en activist in films altijd gespeeld door acteurs uit de VS of Groot-Brittannië, maar Van de Velde wilde omwille van de authenticiteit een Zuid-Afrikaan.
Zijn voorkeur ging uit naar soapacteur Sello Motloung. Die accepteerde, maar toen dat uitkwam werd hij benaderd door een kleinzoon van Mandela, die er niet zo van gediend was. Bekend is dat sommige van de kleinzonen van Mandela het slechte pad op zijn gegaan, en deze wilde grof geld zien. Uiteindelijk wisten de filmproducenten de gemoederen te bedaren, maar Motloung was er flink nerveus door geworden, zo vertelde Van de Velde in gesprek met Trouw: ‘Alle ogen waren op hem gericht, het is zoals wanneer in Nederland iemand Anne Frank speelt.’ Maar toen de eerste scène erop stond, en iedereen hem stond toe te juichen, kreeg de acteur weer vertrouwen.
Van de Veldes streven naar historische juistheid uitte zich niet alleen in het casten van Zuid-Afrikaanse acteurs. Zo kreeg hij het voor elkaar om te filmen in de rechtszaal in Pretoria waar het proces tegen Mandela in werkelijkheid had plaatsgevonden. En ook de cellen waar gevangenen tijdens de zaak werden vastgehouden dienden als filmlocatie. De oude Mercedes van Fischer is te zien in de film, net als een aantal van de oorspronkelijke rechterlijke documenten.
Quotes van de makers
In een interview met NRC vertelde Van de Velde over zijn fascinatie voor Fischer en zijn wil om een film over hem te maken: ‘Van iedereen hoor je hoe zachtaardig en redelijk hij was. Bij zijn rechtszaken was er altijd respect en begrip voor de tegenpartij. Maar vooral zijn altruïsme raakt me: zijn bereidheid om zijn goede leventje op te geven in andermans belang. Zeker nu we zo achter narcisten aanlopen. Trump, Wilders, Poetin, Erdogan: stuk voor stuk kolossale ego’s die roepen dat eigenbelang en groepsbelang het enige is wat telt in de wereld.’
Buiten beeld
Tijdens zijn maandenlange voorbereiding op de opnames verbleef Van de Velde in Zuid-Afrika voor research. Hij ontmoette daar de nog levende kinderen van Fischer, de toentertijd naast Fischer opererende advocaat George Bizos en Ahmed Kathrada, parlementair adviseur van Mandela tijdens diens presidentschap. Allen vertelden ze uitvoerig over hun vader en collega, wat Van de Velde verwerkte in zijn script.
Ook hoofdrolspeler Muller reisde drie weken voor aanvang van de opnames af naar het land om zich voor te bereiden. Hij werkte uitvoerig aan zijn Zuid-Afrikaanse accent met dialect coaches, kreeg taalles en luisterde elke dag naar muziek van populaire Zuid-Afrikaanse artiesten als Koos Kombuis en Johannes Kerkorrel. Net als Van de Velde sprak ook Muller met de dochter van Fischer, die hem vertelde dat hij eigenlijk te dun was voor de rol en net als haar vader mank zou moeten lopen in de film. Dat soort details zijn echter irrelevant volgens de acteur. Tegenover de Volkskrant: ‘Door een hoed of een pak kun je uiterlijk op iemand lijken, maar de emoties en drijfveren van een personage zijn belangrijker.’ De rol leverde hem uiteindelijk zijn tweede Gouden Kalf op.