De ongekende populariteit van narcoseries in Mexico

De nieuwe Mexicaan op tv en in de film is een narco. Sinds de begindagen van Hollywood en de cowboyfilm was de Mexicaan op het witte doek steevast de schurk. Verschil is dat de beeldvorming destijds was gericht op de Verenigde Staten en nu op de Mexicanen zelf. De Mexicaanse televisie doet hard mee aan het etiket dat Trump ‘de Mexicaan’ heeft opgeplakt: dat van de ‘bad hombre’.

Mexico telt sinds enkele maanden drie tv-bedrijven die op de ‘open’ tv (dus niet de kabel) met elkaar concurreren. En het gaat slecht met ze, vooral met het oppermachtige Televisa, het grootste televisiebedrijf van Latijns Amerika en de uitvinder van de telenovela die de halve wereld veroverde. De kijkcijfers en de winst zijn dramatisch ingestort. Nu moet Televisa zelfs scoren met soaps die door anderen zijn gemaakt, zoals La reina del sur (De koningin van het zuiden). Die serie, gebaseerd op de bestseller van de Spaanse schrijver Arturo Pérez-Reverte, is een coproductie van het Amerikaanse Telemundo en Colombia.

Alle drie tv-bedrijven hebben vandaag de dag op prime time hun narcoseries, oftewel apologie van de drugscriminelen, in de visie van de tegenstanders. Vanaf negen uur ’s avonds, het tijdstip waarop de televisie volgens de federale omroepwet plus de extra ‘aanbeveling’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken bedoeld is voor de familia: kijkgenot voor het hele gezin. Met name de jongeren dienen aldus gespaard te blijven voor de gewelddadigheden en de ophemeling van criminelen. Zulke inhoud mag officieel pas na middernacht worden uitgezonden. President Felipe Calderón, die in 2006 de drugsoorlog begon en het leger de straat op stuurde, had de bazen van de tv ontboden om er bij hen op aan te dringen de richtlijnen na te leven en pas na middernacht narcoseries te vertonen omdat ‘de cultuur van het criminele geweld’ tot nog meer geweld in de toekomst zou leiden.

Tot een regelrecht verbod is het nooit gekomen in tegenstelling tot wat gebeurde met de narcocorridos, de liedjes waarin de lotgevallen (niet zelden bestempeld als heldendaden) van de capo’s van de drugswereld worden verhaald. In een aantal staten van het federatieve Mexico zijn de corridos verboden en mogen ze niet meer op de radio, in openbare gelegenheden of in stadsbussen en taxi’s gedraaid worden. Van dat verbod zijn ze natuurlijk alleen maar nog populairder geworden.

En toen kwam El señor de los cielos (De heer der hemelen). Het is het verhaal van Amado Carrillo, de leider van het kartel van Juárez die in de jaren negentig uitgroeide tot de rijkste en machtigste man van Mexico. Zijn bijnaam dankte de capo, die zijn eigen mensen tot op regeringsniveau had, aan zijn enorme luchtvloot van honderden toestellen waarmee hij een revolutie in de cocaïnesmokkel naar de Verenigde Staten teweeg bracht. Carrillo stierf in 1997 onder duistere omstandigheden in een kliniek in Mexico-Stad waar hij plastische chirurgie onderging om zijn gezicht te veranderen. Het verhaal wil dat hij op de operatietafel is vermoord, door de concurrentie of mogelijk zelfs door de politie.

In 2013 werd De heer der hemelen opnieuw tot leven gewekt door Telemundo, de grootste Spaanstalige zender van de Verenigde Staten die ook in vrijwel heel Mexico te zien is, en de op drie na grootste tv-zender van de vs. Het bleek een schot in de roos. De kijkcijfers waren onovertroffen en het succes van de serie duurde vijf seizoenen en meer dan 400 afleveringen.

De Mexicaanse zenders zagen niet alleen scheel van jaloezie, ze zagen ook het licht: de narcoserie is de commerciële redding. Bovendien kon het geen toeval zijn dat ook Netflix uitpuilt van narcofilms en -series. Grupo Imagen, sinds afgelopen najaar een nieuwe speler op de tv-markt, deed de aftrap. Het allereerste programma van de nieuwe zender was El Capo, een bewerking van een Colombiaanse serie over de opkomst en carrière van een jongeman in de wereld van drugs en geweld. De staatssecretaris van media weigerde akkoord te gaan met het uitzenden van de serie op prime time en blokkeerde de première. Na twee maanden strijd wijzigde de zender de titel in Perseguidos (Achtervolgden) en begon alsnog de uitzending op het gewraakte uur.

Terwijl het conflict gaande was stortte TV Azteca zich in het gat en begon Rosario Tijeras uit te zenden, om negen uur, een Mexicaanse versie van een Colombiaanse serie over een beruchte huurmoordenares in dienst van de narcos in Medellín die bij voorkeur de schaar als wapen hanteerde. De narcosoap sloeg direct aan en werd een kijkcijferhit, hetgeen zijn positieve invloed had op de rating van het avondjournaal dat om tien uur begint.

Dat ging ten koste van Televisa. Dat had natuurlijk al narcoseries maar zond die braaf volgens de wettelijke voorschriften na middernacht uit. Televisa protesteerde tevergeefs bij de autoriteiten tegen de programmering van de concurrenten en vervolgens haalde het La reina del sur van middernacht naar negen uur en heroverde prompt de leiding in het kijkcijferklassement.

Hoewel de zenders met hun overdaad aan narcoseries de wet overtreden kijkt de regering de andere kant op. De zwakke protesten links en rechts van wat politici verdwenen snel en werden ook niet echt serieus genomen. Mexico weet hoe sterk de relaties tussen de politiek en de drugscriminelen zijn. Het vreemde is dat het land nu avond en avond met open mond zit te kijken naar hoe een medogenloze jongen zich opwerkt tot een gevreesde capo, of hoe twee jonge vrouwen strijden om de titel van schoonheidskoningin en tegelijk die van drugskoningin. De Mexicanen zouden ook eens naar buiten kunnen kijken, waar dag in dag uit gemartelde en in stukken gesneden lijken op straat liggen en steeds weer klandestiene massagraven worden ontdekt. Maar het is natuurlijk geruststellend als je jezelf in de waan kunt laten dat het allemaal alleen maar op tv gebeurt.