Niet zo lang geleden stond Duitse tv vooral bekend om de degelijke, ietwat saaie krimi’s. Voor het gewaagdere werk kon de kijker zijn heil beter zoeken in Scandinavische sferen. Series als Dark en Babylon Berlin hebben dat beeld inmiddels flink doen kantelen, maar in 2015 was het Deutschland 83 dat de internationale markt alvast warm maakte voor Duitstalige producties. In Groot-Brittannië werd het de best bekeken internationale dramaserie aller tijden en zelfs de Amerikanen – doorgaans allergisch voor alles wat niet-Engelstalig is - vielen in katzwijm voor de serie.
Des te vreemder dus dat Deutschland 83 in eigen land zo hard werd afgevallen. Bild noemde het de ‘flop van het jaar’ en in interviews werd de makers gevraagd ‘hoe het voelt om de meestbesproken flop in de Duitse televisiegeschiedenis te zijn.’
Eerst maar eens de droge feiten. In 1983, daags na de evil empire-speech van Ronald Reagan, stuurt de Oost-Duitse geheime dienst de 24-jarige grenswacht Martin Rauch naar West-Berlijn. Het doel aldaar: infiltreren bij een hooggeplaatste West-Duitse ambtenaar. Eventuele twijfels over Martins loyaliteit worden de kop ingedrukt: in ruil voor zijn medewerking komt zijn moeder versneld in aanmerking voor een noodzakelijke niertransplantatie.
Spionageserie Deutschland 83 werd wereldwijd lovend ontvangen, maar in eigen land uitgeroepen tot ‘grootste flop in de Duitse televisiegeschiedenis’: hoe kan dat?
Still uit Deutschland 83
Door het Oost-Duitse perspectief te kiezen doet Deutschland 83 onvermijdelijk denken aan Das Leben der Anderen, die meesterlijke film over een Stasi-officier die begint te twijfelen aan zijn eigen loyaliteit. Maar in Deutschland 83 blijken Stasi-officieren uiteindelijk toch vooral weer wrede ideologen. Ook in de setting is het verschil duidelijk: de communistische DDR heeft een veel grimmiger karakter dan het door de eighties gekenmerkte Westen. Denk aan Martins eerste bezoekje aan een West-Duitse supermarkt: hij is gewend aan eenheidsworst, maar ziet plots schappen vol onbegrensde mogelijkheden.
Veel Duitsers hadden kritiek op die ongenuanceerde schets van Oost-Duitsland, al gaven de makers in The New York Times aan dat de afkeer vermoedelijk voortkomt uit de atypische aanvliegroute: ‘Waar de meeste Duitse televisieprogramma’s voor een ernstige, eerbiedige benadering kiezen, wordt de Koude Oorlog hier op een meer humoristische manier behandeld. In Duitsland ziet het publiek historisch drama liever niet gestileerd worden.’
De serie mag in eigen land dan hevig onder vuur gelegen hebben; voor eenieder buiten de Duitse landsgrenzen is Deutschland 83 bovenal een sfeervolle en uitstekende spionagethriller die gekoesterd moet worden. Voordat we het doorhebben zitten we straks immers weer naar een inwisselbare krimi te kijken.
Deutschland 83 en het vervolg Deutschland 86 zijn te zien via Amazon Prime. Een derde deel, getiteld Deutschland 89, is al aangekondigd.