De onzichtbare wereld van hormonale anticonceptie

‘Het is toch raar,’ verzucht documentairemaker Pien van Grinsven (1990). ‘Bijna de helft van de bevolking krijgt iets voorgeschreven op een leeftijd dat het brein nog superkwetsbaar is. Na een consult van tien minuten kijken we jarenlang niet meer naar die mensen om, terwijl het heel verschillende uitwerkingen kan hebben en er nog veel onbekend over is.’ Van Grinsven heeft het over hormonale anticonceptie, waar ze net als de meeste vrouwen persoonlijke ervaringen mee heeft. Naast het voorkomen van zwangerschap kunnen de hormonen in de pil, de spiraal, de ring, het staafje of de pleister flink inwerken op het gemoed, op een positieve óf op een negatieve manier. Bij Van Grinsven was helaas het tweede aan de hand, maar daar kwam ze pas na meer dan tien jaar achter. ‘Sinds mijn vijftiende gebruik ik hormonale anticonceptie en ik leerde mezelf kennen als een zwaarmoedig persoon. Ik voelde me vaak slecht, maar dacht dat dat gewoon bij me hoorde. Toen ik 27 was ging ik weer door een donkere periode en wilde ik mijn hormoonspiraal laten verwijderen om uit te sluiten dat het daaraan lag. Van de gynaecoloog kreeg ik weinig begrip, hij zei dat elke vrouw “af en toe een beetje verdrietig” is. Maar toen ik hem toch overtuigd had de spiraal te verwijderen, merkte ik al snel verandering. De zwartste gedachten verdwenen en ik ontdekte dat ik niet zo zwaarmoedig ben als ik dacht.’

Van Grinsven was benieuwd naar de ervaringen van andere vrouwen en vroeg zich af of er veel veranderd is sinds zij met anticonceptie begon. ‘Ik ben met heel veel mensen gaan praten, ik heb wel vijftig verhalen gehoord. De ervaringen waren heel verschillend, maar ik hoorde veel verhalen die vergelijkbaar waren met het mijne. Uit die gesprekken bleek ook dat er weinig is veranderd aan de voorlichting.’

Al die ervaringen, positief en negatief, vormden de basis voor de documentaire Hormonaal (BNNVara). We horen verschillende vrouwen vertellen. In beeld krijgen die allemaal gestalte in één persoon: danseres Bodine Sutorius. Door middel van dans geeft ze uitdrukking aan de ervaringen en gevoelens van de verschillende vrouwen. ‘De film is een zoektocht om de onzichtbare wereld van hormonen zichtbaar te maken,’ verklaart Van Grinsven. ‘Veel mensen denken misschien dat anticonceptie geen taboe meer is in Nederland, maar ik heb toch nog veel meisjes gesproken die tegen niemand in hun omgeving hadden verteld dat ze de pil gebruikten of een spiraal of een staafje hadden. Daarnaast is het probleem met dit thema vaak dat we blijven hangen in anekdotes. Ik wilde de verhalen laten opgaan in een groter verhaal door ze laten belichamen door een danseres. Bodine speelt ook een wetenschapper die college geeft, om zo de inhoud te laten uitstijgen boven individuele ervaringen.’

Van hormonale anticonceptie afstappen is een hot item. Op sociale media wordt er veel over gepraat. Afgelopen zomer meldde de NOS dat abortusklinieken meer vrouwen zagen die ongewenst zwanger waren geraakt nadat ze zich hadden gewend tot zogenaamde ‘natuurlijke anticonceptie’. Daarbij houdt een vrouw haar cyclus bij via een app en zorgt ze ervoor dat ze geen (onbeschermde) seks heeft op vruchtbare dagen. Die methode is echter een stuk minder betrouwbaar. Voor ziekenhuisapotheker Nicole Hunfeld (1978) was dit een reden om een opinieartikel te schrijven dat eind augustus werd geplaatst in de Volkskrant. ‘Veel meiden wenden zich tegenwoordig tot TikTok om voorgelicht te worden over anticonceptie en daar gaat veel desinformatie rond,’ licht ze toe. ‘Je zou van de pil depressief of zelfs onvruchtbaar kunnen worden. Er zijn inderdaad mensen die last van de pil hebben, maar miljoenen andere hebben er geen last van. Iedereen reageert er anders op en je kan het vooraf niet voorspellen. Daarom is het belangrijk om te overleggen met een arts en je informatie niet van sociale media te halen.’