De documentaire The Last of the Sea Woman portretteert een groep Zuid-Koreaanse duikers, de haenyeo, die elke dag zonder zuurstof in de zee duiken om op dieptes van wel tien meter zeedieren te vangen. Het werk is uitdagend en eervol maar er liggen bedreigingen op de loer die het voorbestaan van de cultuur in gevaar brengen.

Bijna allemaal zijn ze boven de zeventig: de haenyeo uit Zuid-Korea. Elke dag duiken deze vrouwen zonder zuurstof de zee in om op dieptes van wel tien meter zeedieren te vangen. Er zijn nog maar 4000 vrouwen die dit werk doen en gezien hun hoge leeftijd en de geringe jonge aanwas, dalen hun aantallen. Dit terwijl Unesco de haenyeo als immaterieel erfgoed erkent.

Ouderdom is echter niet de enige bedreiging voor het voortbestaan van de haenyeo, zo zien we in de documentaire The Last of the Sea Women van regisseur Sue Kim. Door de opwarming van de aarde zijn er steeds minder weekdieren, zeewier en zee-egels waar zij op kunnen vissen. En dan is er ook nog de dreiging van de lozing van afvalwater van de Japanse kerncentrale van Fukushima. Dat water zal ook het eiland Jeju bereiken, waar de vrouwen leven, en hoewel zij er misschien niet direct iets van zullen merken, kunnen de gevolgen van dat vervuilde water funest zijn voor de komende generaties mensen en dieren.

Dus zijn de vrouwen genoodzaakt om in opstand te komen: ze demonstreren meermaals, bezoeken een informatiebijeenkomst waar ze hun verontwaardiging laten blijken, en een van hen vliegt naar Genève om te spreken tijdens een vergadering van de Verenigde Naties.

Regisseur Kim portretteert deze veerkrachtige, gepassioneerde en grappige vrouwen op een respectvolle manier en met veel mooie beelden. Hoewel het werk fysiek zwaar is, wordt duidelijk hoezeer het deel uitmaakt van hun identiteit en ze er niet buiten kunnen; als een van hen geblesseerd raakt aan haar voet en een jaar lang niet kan werken (ze duikt dan inmiddels meer dan een halve eeuw), maakt dat haar zienderogen ongelukkig. Maar dit voorval legt ook de precaire positie van de vrouwen bloot: de zorgverzekering dekt zo’n ongeluk niet, omdat het werk als te gevaarlijk wordt gezien.

Een sprankje hoop is te vinden in twee jonge vrouwen van een nabijgelegen eiland: dertigers Sohee Jin en Jeongmin Woo hebben ervoor gekozen om ook haenyeo te worden. De eerste omdat ze een uitputtende kantoorbaan had en ze graag in de natuur wilde werken, de tweede omdat haar mans bedrijf failliet ging en haenyeo een van de weinige flexibele banen voor vrouwen is in Zuid-Korea. De twee hebben een eigen YouTube- en TikTok-kanaal, waarop ze hun werk laten zien. Zo zorgen ze ervoor dat het culturele erfgoed van de haenyeo, dat van alle kanten bedreigd wordt, een nieuwe kans krijgt.

The Last of the Sea Women

The Last of the Sea Women is vanaf 11 oktober te zien op Apple TV+.

de nieuwste documentairetips in je mailbox?