Nieuwe aflevering van Plotse papa's

Bert Bentsink: ‘Ik heb een hele serie gepitcht bij de VPRO, maar zij zeiden: begin maar met één aflevering. Daarna had ik nog allerlei verhalen en losse eindjes, zoals een wetenschapper die onderzoek doet naar ongepland vaderschap. Al dat materiaal schreeuwde om een vervolg. Bovendien vind ik het heel leuk om te doen. Voor mij is deze shit gewoon therapeutisch.’

‘Het was aanvankelijk best moeilijk om “plotse papa’s” te vinden en dus heb ik in de eerste aflevering een oproep gedaan. Van tevoren dacht ik: wat mij betreft is het geslaagd als er één bericht komt van iemand die zelf midden in zo’n proces zit. Ik kreeg er veertig, bijna allemaal van vaders. Er zaten ook een paar mensen bij die zo’n situatie als kind hadden meegemaakt. Hun ouders waren in een vechtscheiding beland en nu begrepen ze hun vader ineens beter.’

‘Opluchting, omdat ze het verhaal nu eens van deze kant hoorden. Ik heb dit destijds zelf heel erg gemist en vanuit dat gevoel ben ik dit project begonnen. Alle verhalen over jong en ongepland vaderschap vond ik stereotiep, ik herkende mezelf er niet in. Ik luister veel naar rap en daarin gaat het vaak over een vader die met de noorderzon vertrekt. Of je hebt koddige rubriekjes als “Help, ik word papa”. Maar ik hoorde niks over jong, al dan niet onverwacht vaderschap. Over jonge vaders die hun rol wel graag zouden pakken’

‘Stigma, schuld en schaamte vormen de driehoek die ervoor zorgt dat mannen hier niet graag over praten. Zeker als vaders hun kind niet of nauwelijks spreken. Ik merkte dat de eerste gedachte over deze vaders vaak is: je zal wel iets geflikt hebben. In sommige gevallen is dat natuurlijk ook zo, maar meestal gaat het om een slechte relatie tussen een man en een vrouw waarvan het kind de dupe wordt. Dat blijkt ook uit onderzoek: tachtig procent van verstoten ouders is vader en twintig procent van de volwassen kinderen van gescheiden ouders ziet de vader niet meer. Dus het werkt best wel door. Wat ook meespeelt is dat vaders niet snel de slachtofferkaart trekken. Alle mannen die ik sprak zeggen steeds: “Maar de moeder heeft het ook heel zwaar.” Het lijkt erop dat ze daarin zelf geen ruimte willen innemen.’

‘Dat denk ik wel. Er zit iets normatiefs in de maatschappij, waardoor mannen niet graag over hun gevoelens praten. Natuurlijk verschilt dit per persoon, maar over het algemeen geldt dat nog wel. En er hangt iets omheen van: je bent geen echte vent als je niet voor je kind zorgt. Terwijl er allerlei redenen kunnen zijn waarom dat zo is.’

‘Ja. Al denk ik dat dit beeld vooral in de hoofden van mannen zit. Als ik naar de vrouwen in mijn eigen bubbel kijk denk ik niet dat zij mannen geen ruimte geven om gevoelens te tonen. In een opiniestuk dat ik voor Het Parool schreef noemde ik dat: het patriarchaat dat zichzelf in de staart bijt. Voor jonge vrouwen die zwanger zijn heb je oneindig veel praatgroepen en fora. Voor mannen niet, terwijl die behoefte er duidelijk wel is. Alleen spreekt de vorm van, bijvoorbeeld, een praatgroep ze niet aan. “Liever gewoon een biertje drinken,” zeggen ze dan. Ik kreeg een bericht van een jongen die er middenin zat en vroeg of ik met hem wilde afspreken voor een biertje omdat hij advies wilde.’

‘Het is eenzaam. Want je valt als jonge vader buiten je omgevingsnorm en hoe hoger opgeleid je bent, hoe sterker dat is. Als je een 22-jarige student bent, houdt een gesprek over kinderen met je vrienden snel op. Je wilt ze ook niet te veel belasten met je verhaal. Ondertussen is je hele wereld vrij plotseling en ongepland totaal veranderd.’

‘Deels. Voor de tweede aflevering heb ik een iets breder publiek in mijn hoofd, omdat ik als feedback kreeg dat er veel herkenbare thema’s in zitten. Ouderschap, zorg, liefde... Maar mijn belangrijkste motivatie is persoonlijk: een document voor mijn eigen dochter, die ik nu nauwelijks zie. Ik weet niet welke verhalen zij over mij hoort. Misschien helemaal geen slechte, ik heb geen idee. Wanneer ze de podcast ooit zou beluisteren hoop ik dat ze in elk geval hoort dat ik gek op haar ben en haar dolgraag in mijn leven zou willen hebben.’

‘Het blijft gissen. Tot op de dag van vandaag weet ik het niet. Ik kende haar moeder drie, vier maanden toen ze twaalf weken zwanger bleek. Ze was de pil vergeten, zei ze. Zij was bijna dertig en ik 22, ik voelde me erin geluisd. Met name omdat het al twaalf weken was. Ik was kort boos, maar wist ook al snel dat ik wel een rol in het leven van mijn kind wilde spelen. Ondertussen had ik haar in een hele kwetsbare periode afgewezen, omdat ik het kind aanvankelijk niet wilde. Toen heb ik me niet fraai gedragen, ik ben de eerste om dat toe te geven. Daar is veel wrok ontstaan in de relatie. Vervolgens hebben we het krampachtig geprobeerd, met ups en downs. Als het goed ging tussen ons zag ik mijn dochter wel, en er was een periode van anderhalf jaar dat ze van donderdag tot en met zaterdag bij mij was. Ik had verwacht dat deze situatie zou blijven, maar van de ene op de andere dag kwam ze niet meer. Sindsdien zie ik haar alleen op haar verjaardag, waar ik mezelf voor uitnodig. Dat is erg pijnlijk. Toch blijf ik hopen dat ze me op een bepaald moment zelf zal gaan opzoeken.’

‘Ja, en hopelijk ook een boek, dat eigenlijk een essayistische brief moet worden. Het is allemaal voor mijn dochter, deze hele exercitie. Ik ben echt doodsbang dat ze denkt dat ze ongewenst is of dat ik niet om haar geef. Op dit moment is dit de enige manier waarop ik haar misschien ooit kan bereiken. Als andere mensen daar ook iets aan hebben is dat een mooie bijvangst.’

‘Mannen hebben bij een ongeplande zwangerschap misschien aanvankelijk een paniekreactie, maar draaien vaak snel bij, sneller dan je denkt. Probeer dan je gekwetste gevoelens opzij te zetten en samen een modus te vinden. Dat is de verantwoordelijkheid die je samen hebt als je nieuw leven laat komen. Dat gaat vaak mis en zorgt voor veel pijn en verdriet, ook bij vrouwen. Ik denk dat veel gebeurt vanuit liefde. Moeders voelen een enorme verantwoordelijkheid. Ze hebben stress en denken dan: laat maar. Ik kreeg, net als veel van de vaders die ik spreek, een soort “get-out-of-jail-free-card”. Een vrouw die zegt: ik doe het wel alleen, vanuit zelfbescherming. Alleen is dat een schijnkeuze: want ook al kies jij er niet voor, een kind heeft recht op een vader.’

‘Ja, ik vond dat heel volwassen, dat kon ik niet op die leeftijd. Voor mij was de norm dat ouders bij elkaar zijn en dat wilde ik mijn kind meegeven.’