Daar moeten mattenkloppers overheen

Op 28 oktober 1974 betreden Kees van Kooten en Wim de Bie een podium in Hotel Krasnapolsky in Amsterdam. De bijeenkomst is belegd ter ere van de oprichting van het Simplisties Verbond. Tegenover toegestroomde pers en belangstellenden steekt ‘heer Kooten’ een vlammend betoog af over het symbool van de beweging: de mattenklopper:

Het Simplisties Verbond koos de mattenklopper tot zijn symbool, vanwege het oer-Hollandse, degelijke, propere, reinigende karakter, én vanwege de grafisch simpele, maar ongemeen krachtige vorm van de eigenlijke klopper, wat het hart van de mattenklopper is en waaraan tegelijkertijd wordt gedemonstreerd en bewezen dat al die moderne, zogenaamd simplisties gestileerde vormgevingen van deze huidige generatie van grafisch ontwerpers stomvervelend en spanningsloos zijn, met altijd maar weer tot één streepje teruggebrachte leeuwtjes en mannetjes en die eeuwige cirkels als beeldmerken voor bedrijven in de dienstverlenende sector, omdat de cirkel, daar zit die allround-, die fullservicegedachte namelijk al in.

En alles wordt teruggebracht tot een beeldtaal van niks en niemendal, maar wel allemaal met zulke snorren lopen, en kaal op het hoofd, maar het resterende haar tot op de schouders. En maar de hele dag lekker in besprekingen zitten met aluminimum koffers, en eten en drinken en veel declareren! En morgen zie je weer honderd vrachtwagens rijden en duizend uithangborden hangen en honderdduizend pakjes, potjes, blikken en dozen staan met dezelfde, op minimarginale afwijkingen na dezelfde verantwoord-modern vormgegeven beeldmerken en beletteringen. Dat is een schrijpend voorbeeld van negatief creatief simplisme. En daar moet de mattenklopper overheen. Deze.

Toch zijn er diverse foto’s in omloop waarop Van Kooten en De Bie mattenkloppers vasthouden die een afwijkende vorm hebben. Op een foto van Ad van Denderen, die onder meer geplaatst is op de cover van KRO-omroepgids Studio, houdt Wim de Bie een kleine mattenklopper vast. Het blad is niet veel groter dan zijn handpalm en hij lijkt in groene en rode kleuren beschilderd te zijn. Op een andere serie, waarvan de foto’s in oktober 1974 in verschillende kranten verschenen, staat een wat taps toelopend model met een bijzonder vlechtwerk. Deze is ook terug te vinden in de collectie van Beeld & Geluid en wordt toegeschreven aan het archief van Kees van Kooten. ‘Als we op de foto gingen namen we de mattenklopper zelf mee, hij hing voor het grijpen aan een haakje,’ zegt hij zelf. Goede kans dus dat dit exemplaar ooit aan een haakje in huize Van Kooten hing.

Bijna was ook een collectie mattenkloppers van Wim die Bie opgenomen in Beeld & Geluid, waaronder een vreemdsoortig exemplaar met slechts één gat in het midden en een paar minimattenkloppertjes. ‘Wim heeft ze bewaard in zijn archief, maar ik weet niet zeker of ze allemaal gebruikt zijn voor het Simplisties Verbond,’ zegt zijn levenspartner Babette Wagenvoort. ‘Ik vermoed dat hij sommige gekregen heeft. Ze zaten in een doos, die na zijn overlijden in eerste instantie al snel naar Beeld & Geluid zou gaan. Maar ik vond het zulke mooie objecten en ik was bang dat ze tussen alle andere zaken in het archief zouden verdwijnen, dus ik kon ze niet meteen laten gaan. Binnenkort ga ik ze alsnog naar Hilversum brengen.’

En dan hangt er aan de muur van het bedrijfsrestaurant in Villa VPRO in Hilversum ook nog een klassieke rieten mattenklopper. Of deze ooit in de hand van Kees van Kooten of Wim de Bie heeft gelegen, blijft een raadsel. ‘Nadat het restaurant ongeveer een jaar geleden werd verbouwd wilde men een van de muren graag aankleden met typische VPRO-voorwerpen,’ weet ontwerper Frederik Vorderhake. ‘Toen heb ik met [producer, red.] Nicole Cremers wat spullen uit het archief gehaald en in die vitrine gelegd, naast onder meer 3voor12-gympen.’

Maar hoe deze klopper ooit in het archief terecht is gekomen, blijkt ook bij navraag door het hele pand niet meer te achterhalen. Het zijn er zo veel dat het inventariseren van de mattenkloppers steeds ingewikkelder wordt. Zoals Wim de Bie in die eerste uitzending zei: “Het gaat veel te goed, daarom gaat het zo slecht.” Of misschien is het eigenlijk juist veel simpeler dan het lijkt. Elke mattenklopper is een Koot-en-Bie-mattenklopper. Dankzij ‘de grafisch simpele, maar ongemeen krachtige vorm van de eigenlijke klopper’ is het rieten voorwerp vijftig jaar na dato een tijdloos symbool voor simplisme geworden.