Streamingtips: tien bijzondere films/series over de Tweede Wereldoorlog

De in Venetië bekroonde debuutfilm van Tarkovsky. De dood van de familie van de twaalfjarige Ivan, hem door de Duitsers in het begin van WO II aangedaan, betekent een ommekeer in zijn leven. Verbeten zet hij zich in voor een groep partizanen. Dit kost hem uiteindelijk het leven. De vorm die Tarkovsky heeft gekozen, is zeer ongewoon. Geen gewone oorlogsfilm, geen sentimentele film over kinderleed. Het kind is door psychologische verminking een monster geworden, dat er slechts op uit is te moorden. Scenario van Vladimir Bogomolov en Michail Papava naar het korte verhaal van Bgonolov. Camerawerk van Vadim Jussov.

Verlangen naar jeugdige onschuld en een nieuw leven staan centraal in deze indrukwekkende, in Leningrad gesitueerde post-oorlogsfilm. Over verpleegster Iya (de ‘bonenstaak’ uit de titel), die door haar oorlogservaringen lijdt aan catatonie. En haar uit het leger teruggekeerde hartsvriendin Masha, die een kind als houvast wil. Regisseur Balagov (Tesnota), leerling van de Russische grootmeester Aleksandr Sokoerov, werd in Cannes dubbel bekroond voor zijn beklemmende relatiedrama. Waarin hij accenten legt in bloedrood en gifgroen, en waarin het leven in Leningrad oogt als vergeeld papier.

Dertien minuten te laat ging de zelfgemaakte bom van meubelmaker Georg Elser in 1939 af, die hij in de Bürgerbräukeller in München had achtergelaten om Adolf Hitler en zijn gevolg te doden. Kort daarna werd hij aan de Zwitserse grens aangehouden, om later in concentratiekamp Dachau te worden geëxecuteerd. Der Untergang-regisseur Hirschbiegel presenteert Elser als rokkenjager, muzikant en vrije geest, contrasterend met het voorheen dominante beeld van de verwarde mopperaar uit Zwaben. Een liefdevol en intelligent portret van een miskende verzetsheld.

Waargebeurd maar relatief onbekend, dit verhaal over Francisco Boix, een van de ruim zevenduizend Spanjaarden die tijdens WOII werden opgesloten in het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen. Als fotograaf wordt Boix gedwongen propagandafoto’s van het kamp te maken. Wanneer hij op negatieven stuit van gruweldaden die de nazi's verborgen willen houden, smeedt hij plannen om deze het kamp uit te smokkelen. Even spannend als aangrijpend drama is fraai gefilmd, sober verteld en bij tijden schokkend bruut. De historische foto’s in het slot maken binnen de context diepe indruk.

Fascinerende verfilming van de schandaalroman van Jerzy Kosinsky uit 1965, waarin een naamloos jochie van een jaar of tien aan het eind van de Tweede Wereldoorlog te maken krijgt met de ene gruwelijkheid na de andere. En zo steeds ietsje meer van zijn onschuld verliest. Regisseur Marhoul suggereert de gruwelijkheden meer dan dat hij ze laat zien, maar desondanks zal deze meedogenloze film te heftig zijn voor menige kijker. Meervoudig onderscheiden op festivals, waar ook cameraman Vladimír Smutný, die verantwoordelijk is voor de prachtige zwart-witbeelden, regelmatig in de prijzen viel.

Op een hete zomerdag in 1945 arriveren een orthodox-joodse vader en zoon in een Hongaars dorp, waar die dag een trouwerij zal plaatsvinden. Wat willen ze, en wat hebben ze voor geheimzinnige lading bij zich? Geleidelijk stijgt de paniek in het dorp, en niet zonder reden. De bescheiden plot van dit oorlogsdrama, gefilmd in prachtig zwartwit, ontvouwt zich als een western, compleet met veel grimmige blikken, onheilspellende muziek en een uitgekiende spanningsopbouw. Ook de explosieve climax ontbreekt niet, al blijft het geweld vooral psychologisch.

De vijftienjarige Flyora heeft er zin in, als hij in 1943 op het Wit-Russische platteland door de partizanen wordt ingelijfd. Maar als hij kennismaakt met de verschrikkingen van de oorlog, gaat de glans er gauw vanaf. Nadat hij tijdens gevechtshandelingen afgedwaald raakt van zijn groep, probeert hij met een meisje de weg terug te vinden naar zijn geboortedorp. Meesterlijke aanval op de oorlogsretoriek uit communistische propagandafilms, die door zijn surrealistische, impressionistische vorm de verpletterende oorlogservaringen van de jonge Flyora tastbaar weet te maken.

Lees ook: ‘Een van de beste antioorlogsfilms aller tijden'

De veertienjarige Lore is de oudste dochter uit een volbloed nazi-gezin. Als Das Vaterland begin 1945 in elkaar klapt en haar ouders gevangen worden gezet, moet ze met haar broertjes en zusjes veilig van Beieren (Zuid-Duitsland) naar Hamburg (Noord-Duitsland) zien te komen. Onderweg ontmoet ze de Joodse Peter, die ze als goede nazi-dochter natuurlijk veracht. Maar tegelijkertijd voelt het seksueel ontluikende meisje zich ook tot hem aangetrokken. Intrigerende mix van coming of age-film, roadmovie en WO II-drama, van de met een Duits-Joodse man getrouwde Australische regisseur Shortland.

Vijf beroemde filmmakers – John Ford, William Wyler, John Huston, Frank Capra en George Stevens – werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Amerikaanse leger richting het front gestuurd om propagandafilms voor het thuispubliek te draaien. Zo was Ford onder meer getuige van de Slag bij Midway, maakte Capra talloze aflevering van de Why We Fight-reeks en filmde Stevens de bevrijding van het concentratiekamp Dachau. In deze fascinerende, driedelige documentaireserie  wordt hun verhaal verteld door vijf hedendaagse collega's (Francis Ford Coppola, Guillermo del Toro, Paul Greengrass, Lawrence Kasdan en Steven Spielberg).

Geertruida Wijsmuller-Meijer redde voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan tienduizend Joodse kinderen. Dit eerbetoon aan ‘Tante Truus’ begint wat warrig, maar gaandeweg ontstaat een imposant portret van een unieke, onvermoeibare vrouw die voor niemand bang was en die maar één agenda leek te hebben: het helpen van kinderen in nood. Onvergetelijk zijn vooral de herinneringen aan 14 mei 1940, toen Truus tientallen kinderen uit het Amsterdamse Burgerweeshuis in veiligheid wist te brengen, vlak voor de Nederlandse overgave. Eerder in verkorte versie op televisie uitgezonden door 2Doc.