Lee: portret van een van de belangrijkste fotografen van WO II

In 1977, kort na het overlijden van zijn moeder, vindt twintiger Antony Penrose op de zolder van zijn ouderlijk huis in Oost-Sussex dozen vol foto’s en negatieven. Het is een vondst die Antony’s kijk op z’n moeder ingrijpend zal kantelen, want tot die tijd was ze voor hem vooral een moeilijke moeder geweest. Zwijgzaam, vaak dronken en depressief, en als ze in een slechte bui was verbaal ongemeen gemeen tegen de kleine Antony.

Maar dankzij de foto’s en negatieven begrijpt hij beter waar die kilheid vandaan moet zijn gekomen. Via de foto’s kijkt hij mee met zijn moeder en ziet hij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Van door de nazi’s gefolterde gevangenen, tot kaalgeschoren ‘moffenhoeren’ en opgestapelde lijken in concentratiekampen Dachau en Buchenwald.

Zijn moeder, Lee Miller, was namelijk oorlogsfotograaf, maar had dat stuk van haar leven altijd voor hem – en de buitenwereld – verzwegen. Antony wist dat ze in de jaren twintig fotomodel was geweest, dat ze in Parijs vrienden werd met Man Ray en Pablo Picasso, en dat ze met zijn vader, de surrealistische schilder Roland Penrose, naar Engeland was gekomen en daar modefotograaf voor Vogue was geworden. Dat ze ook nog oorlogsfotograaf was geweest kwam als een enorme verrassing.

De koffer vol gruwelijke herinneringen van zijn moeder zal zijn herinnering aan haar juist verzachten. In 1985 publiceert hij het boek The Lives of Lee Miller, waarin hij de vele facetten van haar leven eerlijk, maar ook begripvol belicht. Dat boek is de inspiratie voor de biopic Lee, die vanaf 10 oktober in de Nederlandse bioscopen te zien is.

Drijvende kracht achter die film is actrice Kate Winslet, die niet alleen de hoofdrol speelt, maar Lee ook heeft geproduceerd. Omdat ze – zo vertelde ze onlangs tegen filmsite IndieWire – zich stoorde aan het feit dat de wereld Lee Miller nog steeds maar half lijkt te kennen.

‘Als je haar in 2015 googelde, het moment dat ik het script begon te ontwikkelen, dan las je altijd over de muze en ex-geliefde van Man Ray, over covergirl Lee Miller, of over de modefotograaf van Vogue. Het waren deze nogal geseksualiseerde, infantiliserende labels die op haar geplakt werden.’

Terwijl Miller, zo weten we nu, een van de belangrijkste fotografen van WO II was. Als vrouw keek ze vaak heel anders naar de oorlog en zijn slachtoffers dan haar mannelijke collega’s, wat unieke en iconische beelden heeft opgeleverd.

Geen wonder dat in Lee de periode in WO II uitvoerig aan bod komt. Het is ook met afstand het sterkste deel van de film, die begint in de jaren dertig in Frankrijk, wanneer ze Penrose ontmoet, en eindigt vlak voor haar dood in 1977, wanneer een jonge interviewer met haar terugkijkt op haar bewogen leven.

Winslet is uitstekend als de eigenwijze, vastberaden en kettingrokende Miller, al moet de kijker bij haar jonge jaren in Frankrijk wel af en toe een oogje dichtknijpen. Dat eindveertiger Winslet geen twintig meer is, is dan goed te zien. Veel beter dan dat ze ook nog lang geen zeventig is, zoals ze er in de scènes in 1977 uit moet zien. Het is nu eenmaal makkelijker iemand er overtuigend ouder uit te laten zien, dan jonger. De jeugd zit immers ook in je lichaam, niet alleen in je gezicht.

Overigens weet Winslet zelf ook wel dat ze er niet meer als twintig uit ziet. Aan Time Magazine vertelde ze dat op de set in Frankrijk iemand tegen haar had gezegd dat ze haar buik moest inhouden en rechtop gaan zitten. Waarop Winslet had gereageerd met: ‘Denk je dat ik zelf niet weet dat je mijn buik kan zien? En wat dan nog? I’m all good’.

Precies wat Lee Miller ook gezegd zou hebben.