Filmregisseur Nina Raaijmakers maakt maatschappijkritische body horror, een van de onderwerpen die in het thema ‘transformatie in films’ passen.

Na eerdere uitzendingen over coming-of-age, de sportfilm, dystopische films en vampieren praat regisseur Martin Koolhoven ons in deze aflevering bij over het thema ‘transformatie in films’. Lichamelijke transformatie welteverstaan, zoals de verandering van mens naar weerwolf of zombie, waarover veel populaire films zijn gemaakt. Maar bijvoorbeeld ook de lichaamsveranderingen uit de body horror-films van David Cronenberg komen aan bod, zoals Jeff Goldblums langzame transformatie tot vlieg in The Fly (1986).

Naar aanleiding hiervan spreken we Nina Raaijmakers, een net afgestudeerd filmtalent dat zich heeft gespecialiseerd in het body horror-genre. Afgelopen zomer studeerde ze af aan de St. Joost kunstacademie in Breda, met haar film Mijn moeder de atoombom. ‘Mijn keuze voor body horror zorgde voor heel wat opgetrokken wenkbrauwen,’ vertelt Raaijmakers. ‘Mensen verwachten al gauw dat je een soort exploitatiefilm gaat maken, waarin het alleen draait om de hoeveelheid bloed en viezigheid om een shockreactie te ontlokken aan het filmpubliek. Maar goede body horror gaat verder dan dat. Je kunt het juist heel goed gebruiken om subtiel maatschappelijke problemen aan te kaarten.’

© VPRO / VPRO Gids

Raaijmakers benoemt als voorbeeld de gelaagde body horror-films van Julia Ducournau, zoals Raw (2016). ‘Dat was een film die mij heel erg inspireerde. Ducournau weet heel knap personages te creëren die ondanks de monsterlijke kanten die ze laten zien toch heel humaan blijven. Ze legt haar vrouwelijke hoofdpersonages op een heel eerlijke manier vast, en durft die ook op een wat onflatteuze manier in beeld te brengen. In tegenstelling tot veel populaire films waarin vrouwen nog altijd volgens de stereotypes gekarakteriseerd worden.’

Die kijk op vrouwelijkheid verwerkte Raaijmakers ook in haar eigen film, waarin feministische thema’s als vrouwelijke lichaamsintegriteit en zelfbeschikking een belangrijke rol spelen. ‘Body horror is een perfect genre om iets te vertellen over het vrouwelijk lichaam. Bij het vrouw-zijn horen vele veranderingen die met lichamelijke pijn te maken hebben, zoals menstruatie, zwangerschap of de overgang. Dat lichamelijke is denk ik heel herkenbaar en daarom ook zo’n krachtig thema voor in body horror-films.’

Raaijmakers is inmiddels bezig met plannen voor een nieuwe film in het genre. ‘Ik denk dat er veel vraag naar is en dat het Nederlandse filmpubliek klaar is voor nieuwe dingen.’

Streamingtips: drie films die je zullen transformeren

The Mask (Netflix & Videoland)

Jim Carrey staat en stond bekend om zijn 'rubberen' gezicht, dat onmogelijke plooien kan vormen, en zijn hyperactieve lichaamsmanoeuvres, alles voor komisch effect. Die talenten worden tot in het absurde doorgetrokken in dit verhaal over een onopvallende bankemployé die na het opzetten van een mysterieus oud masker de talenten krijgt die hij altijd heeft moeten ontberen. Razendsnelle komedie betekende destijds de grote doorbraak van Hollywoodkomiek Carrey en kan worden beschouwd als een mijlpaal op het gebied van superieure visuele effecten. In het zog van The Mask volgden nog een tekenfilmserie en het irrelevante Son of The Mask.

Face/Off (Disney+)

In deze actiethriller is alles over the top: de personages, de oneliners, de kogelregens en de emoties. Alleen dat laatste is vervelend. Face/Off is een zeldzaam spectaculaire film met een even origineel als vergezocht gegeven: FBI-agent Sean Archer (Travolta) neemt letterlijk het uiterlijk over van de in coma liggende terrorist Castor Troy (Cage), om in diens bende te infiltreren. Wanneer Troy zonder gezicht uit zijn coma ontwaakt, laat hij zich Archers op sterk water gezette gelaat aannaaien. Zo spelen de acteurs dus elkaar, wat interessante acteerprestaties oplevert. Woo's handelsmerken zijn alle aanwezig: overdreven veel slowmotion, esthetische shoot-outs (met opvliegende duiven), een hoge bodycount en goedkoop sentiment.

The Fly (Disney+)

Wetenschapper Seth Brundle (Goldblum) wordt langzaam een vlieg als een gedurfd experiment van hem mislukt. Deze remake uit 1986 is wat minder subtiel dan Kurt Neumanns klassieke horrorfilm uit 1958, maar Cronenbergs kennelijk onophoudelijke fascinatie met mens-machine integratie (zie verder oa ExistenZ en Crash) slaat goed over. We zien bloederige special effects, lichamelijk verval en de oncontroleerbare experimenteerdrift van de wetenschap. Een overtuigende Geena Davis is de journaliste die verliefd wordt op Brundle en slechts lijdzaam kan toezien. Een Oscar werd toegekend voor de indrukwekkende make-up die Goldblum verandert in een eng monster.

De aflevering over transformatie in films van De Kijk van Koolhoven is op vrijdag 16 december om 20.25 uur te zien op NPO 3.

Meer over De Kijk van Koolhoven