Het is inmiddels traditie. Een paar weken voordat een nieuw seizoen van The Crown – een serie waarin een wisselende cast de belangrijkste leden van het Britse koningshuis door de jaren heen speelt – op Netflix verschijnt begint het gemopper. Niet bij naam genoemde ‘vrienden’ van de koninklijke familie die zich, na het zien van de eerste trailer of nieuwe foto’s van de cast, in de Britse tabloids beklagen over hoever van de waarheid het drama van schrijver Peter Morgan staat. Bekende en minder bekende Britten die roepen dat de serie dit keer toch écht te ver gaat in haar weergave van de royals of dat Morgan erop uit is de monarchie onderuit te halen – iets wat de man zelf overigens ontkent, aangezien hij juist groot fan is van het koningshuis.
In het vijfde seizoen is The Crown, de historische dramaserie over het Britse koningshuis, aanbeland bij de tumultueuze ‘Diana-jaren’. Geen wonder dat half Groot-Brittannië vooraf al een mening over de Netflixreeks heeft. Zo deed oud-premier John Major het nieuwe seizoen af als ‘a barrel load of malicious nonsense’.
'De nieuwe koning komt er in het vijfde seizoen helemaal niet zo bekaaid vanaf'
In 2020, vlak voor de release van het vierde seizoen, riep de toenmalige Britse minister voor Cultuur Netflix zelfs op voorafgaand aan elke aflevering een waarschuwingslabel te tonen. Dit moest met name ‘jonge kijkers’ erop wijzen dat The Crown (een serie die Netflix al sinds het eerste seizoen in 2016 voorziet van het labeltje ‘tv drama’) géén feitelijke weergave is van de koninklijke geschiedenis. Die waarschuwing kwam er in 2020 niet. Wel heeft Netflix sinds kort de term ‘fictief’ toegevoegd aan de officiële omschrijving van de serie, waarvan deze week het vijfde seizoen verschijnt. ‘Deze fictieve dramatisering is gebaseerd op ware gebeurtenissen en vertelt het verhaal van koningin Elizabeth II en de politieke en persoonlijke gebeurtenissen die haar bewind vormgaven,’ vermeldt het korte tekstje tegenwoordig.
Sprookjeshuwelijk
Het lijkt een tegemoetkoming aan de vele mopperaars die zich, met name na het overlijden van koningin Elizabeth begin september, flink roerden. Onder hen ditmaal ook oud-premier John Major (de voormalige leider van de Conservatieve Partij wordt in het nieuwe seizoen sympathiek gespeeld door Jonny Lee Miller), die na het zien van de trailer alvast liet weten dat de serie ‘a barrel load of malicious nonsense’ is) en actrice Judi Dench. De laatste, die tevens bevriend is met de nieuwe koningin-gemalin, Camilla Parker Bowles, beschuldigde Netflix er in een ingezonden brief in The Times van kijkers te misleiden door niet te waarschuwen dat The Crown niet echt is. Iets wat ze, zo merkten mensen online op, nooit had geëist bij de twee films waarin ze zelf koningin Victoria speelde.
Olivia Williams als Camilla Parker Bowles en Dominic West als Charles
Dat de serie vooral de laatste twee seizoenen al vóór de release zo veel teweegbrengt, komt doordat The Crown – dat begon met het huwelijk van Elizabeth en Philip in 1947 – inmiddels is aanbeland bij de ‘Diana-jaren’. Een tumultueuze periode voor de Britse koninklijke familie waarin het ‘sprookjeshuwelijk’ tussen troonopvolger Charles en Lady Diana Spencer langzaam verandert in iets dat The War of the Waleses werd gedoopt: de jaren waarin de twee inmiddels van elkaar vervreemde echtelieden openlijk strijd met elkaar voerden. Het is een tijd die heel wat verser in het collectieve geheugen ligt dan bijvoorbeeld de Profumo-affaire, het politieke schandaal uit de jaren zestig waarbij prins Philip – zo impliceerde The Crown in de tweede reeks – zijdelings betrokken was. Het is tevens een periode die koning Charles III vermoedelijk niet uitgebreid belicht wil zien worden in een wereldwijd goed bekeken Netflixserie, zeker niet nu hij net de troon heeft bestegen.
Toch komt de nieuwe koning er helemaal niet zo bekaaid vanaf in dit seizoen van The Crown. Schrijver Peter Morgan, die eerder heeft aangegeven dat zijn serie een liefdesbrief is aan koningin Elizabeth II, lijkt evenveel sympathie te voelen voor haar zoon. Zo laat hij Charles in het nieuwe seizoen meerdere malen opmerken hoe frustrerend het is om decennialang gevangen te zitten in de rol van troonopvolger, om niets nuttigs met je leven te kunnen doen en geen enkele invloed te kunnen uitoefenen op een monarchie die in zijn ogen verouderd is – ook al wordt hij geacht de kroon over te nemen.
Tampongate
‘Hoe leg je uit wat het is om de prins van Wales te zijn?’ vraagt Dominic West – de acteur die Charles speelt – zich af in de vijfde aflevering van het nieuwe seizoen. ‘Je kunt het niet echt een beroep noemen, en een vak al helemaal niet. Het is simpelweg een toestand. Eerdere prinsen van Wales vonden het prima om hun tijd te verkwisten en een losbandig leven te leiden. Mijn probleem is dat ik verkwisting niet kan uitstaan. Evenmin als losbandigheid.’
In de laatste aflevering van het seizoen omschrijft de dan net aangestelde premier Tony Blair (Bertie Carvel) de troonopvolger als een ‘indrukwekkende man’ met ‘energie, hersenen, een geweten, een kloppend hart en een oprecht verlangen om betrokken te zijn en dingen te veranderen’. Zelfs zijn affaire met Camilla Parker Bowles (Olivia Williams) wordt opvallend genuanceerd en menselijk gebracht. De affaire is de voornaamste reden voor de scheiding van Diana (Elizabeth Debicki), al werpt de serie ook de suggestie op dat alle ellende voorkomen had kunnen worden als Charles direct met zijn ‘grote liefde’ getrouwd was.
Dominic West en Elizabeth Debicki als Charles en Diana
'Diana blijkt erg eenzaam en opvallend zelfingenomen'
Toen Dominic West onlangs bevestigde dat de serie Tampongate zou behandelen, was dat voer voor de roddelwebsites die hierin bevestiging zagen dat The Crown de nieuwe koning hard zou aanpakken. Het gelekte en door de kranten woordelijk afgedrukte telefoongesprek tussen Charles en Camilla uit 1993 waarin hij grapt dat hij haar tampon zou willen zijn, kon gedramatiseerd niet anders dan enorm gênant worden voor de nieuwe koning. Maar waar het telefoongesprek op papier misschien wat ongemak teweegbrengt, maakt The Crown er een haast aandoenlijk gesprek van tussen twee geliefden. Of zoals prinses Anne (Claudia Harrison) haar oudere broer en diens maîtresse in diezelfde aflevering omschrijft: ‘Twee tieners van een zekere leeftijd die heerlijk menselijk en ongelooflijk verliefd zijn.’ Terwijl Camilla niet als de grote vijand wordt afgeschilderd, zet The Crown dit seizoen Diana – treffend gespeeld door Debicki – ook niet enkel als slachtoffer neer.
In de serie merkt Prins Andrew (James Murray) op dat iedereen ‘met een beetje karakter, humor en flair’ wordt vermorzeld door het ‘systeem’, zoals de royals in The Crown de monarchie noemen (in het echt schijnen ze het aan te duiden als ‘the firm’). Verder blijkt Diana erg eenzaam en opvallend zelfingenomen en ook is ze ervan overtuigd dat ze wordt afgeluisterd. Vooral prins William, dan nog een tiener, maakt zich zorgen over haar (iets waarover zijn grootmoeder, de koningin, op haar beurt weer bezorgd is).
Onthullingen
Van deze paranoia maakte Martin Bashir, de BBC-journalist die Diana zover kreeg een openhartig interview te geven over haar leven en huwelijk, dankbaar gebruik volgens The Crown. In een aflevering die volledig gewijd is aan dit Panorama-gesprek, een van de beroemdste uitzendingen uit de geschiedenis van de BBC, toont Bashir de prinses vervalste bankafschriften en laat hij haar geloven dat zelfs haar eigen medewerkers informatie over haar doorspelen aan haar schoonfamilie. Het zorgt ervoor dat ze hem alles vertelt en zo veel schokkende onthullingen doet (waaronder de inmiddels beroemde bekentenis dat er altijd drie personen betrokken waren bij hun huwelijk: zij, Charles en Camilla) dat de koningin niet lang daarna eindelijk toestaat dat Charles en Diana officieel kunnen scheiden. Het interview wordt in The Crown vergeleken met een aanslag op het Britse koningshuis, waardoor Bashir eigenlijk de enige echte vijand is in dit vijfde seizoen.
‘Ik denk dat we allemaal moeten onderkennen dat de jaren negentig een moeilijke periode waren voor de koninklijke familie,’ aldus schrijver Peter Morgan tegen Entertainment Weekly over alle ophef die zijn serie weer teweegbracht. ‘En koning Charles zal zeker pijnlijke herinneringen hebben aan die tijd, maar dit betekent niet dat de geschiedenis uiteindelijk negatief over hem zal zijn. De serie is dat zeker niet.’