Steve Carell steelt de show in miniserie The Patient

‘Als we wat geduld hebben, blijkt soms dat mensen iets anders zeggen dan wat we denken dat ze zeggen,’ zegt psycholoog Alan Strauss (Steve Carell) tijdens een therapiesessie in de derde aflevering van The Patient. Een advies dat ook geldt voor deze Amerikaanse miniserie, want aanvankelijk lijkt de plot van The Patient simpel: seriemoordenaar Sam (Domhnall Gleeson) wil af van zijn ‘dwanghandelingen’ – lees: mensen vermoorden – en denkt dat alleen een echt intensieve vorm van therapie hem nog kan helpen. Daarom ontvoert hij zijn psycholoog en legt hem aan de ketting in de kelder van zijn afgelegen huis, zodat er dag en nacht sessies mogelijk zijn.

Wie enkel afgaat op deze samenvatting zou denken dat The Patient een kruising is tussen Dexter – de populaire jarennulserie over een seriemoordenaar die zijn macabere aandrang ‘ten goede wendt’ door andere moordenaars te vermoorden – en de succesvolle dramareeks In therapie, naar het Israëlische Be tipul, waarin uiteenlopende therapeutische sessies centraal staan. Maar wie verder kijkt, in dit geval letterlijk, ontdekt dat The Patient een vele malen gelaagder verhaal vertelt dan ‘seriemoordenaar in therapie’ of ‘therapeut vastgeketend in de kelder’. Je kunt zelfs stellen dat de moorden van ondergeschikt belang zijn in deze tien afleveringen tellende serie.

En dit is een slimme keuze van makers Joe Weisberg en Joel Fields, die eerder het zeer gewaardeerde spionnendrama The Americans afleverden. Aan verhalen over seriemoordenaars is de laatste jaren op televisie tenslotte geen gebrek – of het nu de massaal verslonden documentaires zijn waar Netflix in grossiert, true-crime-series over monsters als Jeffrey Dahmer of bekroonde Britse dramareeksen als Killing Eve en The Fall. Maar zoals The Americans eigenlijk meer een familiedrama was dan een spionnenserie, gaat The Patient ook niet echt over een seriemoordenaar. De serie richt de blik eerder naar binnen, met thema’s als rouw, familieperikelen, Joods trauma en moeizame vader-zoonrelaties. Zelfs de frictie tussen liberale en orthodoxe Joden komt voorbij, al duurt het dus wel even voor deze zaken aan de oppervlakte komen.

The Patient begint klein: de vastgeketende Alan raakt in paniek als hij ontwaakt in een voor hem onbekende kelder. In flashbacks zien we hem in het huis dat hij met zijn – inmiddels overleden – vrouw deelde en in zijn werkkamer, waar hij patiënten ontvangt. Een van die patiënten is Sam, of Gene – baseballpetje en grote zonnebril op –, zoals hij zich tijdens deze bezoekjes noemt. Op de bank bij Alan vertelt Sam dat hij als kind is mishandeld door zijn vader en sindsdien kampt met woedeaanvallen. ‘Dat is iets waar jij mensen overheen helpt, toch?’ vraagt hij, waarop Alan geruststellend knikt.

Als Sam bij een later bezoekje klaagt dat de sessies wat hem betreft niet snel genoeg vruchten afwerpen probeert Alan hem opnieuw te kalmeren. Uit ervaring weet de therapeut dat mensen die uit eigen beweging in therapie gaan vaak geholpen kunnen worden. Zeker als ze bereid zijn hard te werken aan hun problemen en open en eerlijk durven te zijn. Het zijn woorden die Sam ter harte neemt. Nog diezelfde avond ontvoert hij Alan. Want alleen als zijn therapeut vastgeketend is, kan Sam hem eerlijk vertellen dat zijn woede-uitbarstingen iets extremer en gewelddadiger zijn dan ‘Gene’ aangaf.

De eerste afleveringen van The Patient bestaan voornamelijk uit scènes tussen Alan en Sam en ze duren iets langer dan twintig minuten. Dit is opmerkelijk kort voor een dramaserie, maar het zorgt er wel voor dat de nadruk komt te liggen op Alans gevangenschap en zijn beperkte bewegingsruimte. Daarom is het even schakelen wanneer de serie zich halverwege de tien afleveringen steeds vaker buiten de kelder begeeft. Zo gaan we met Sam mee naar zijn werk en krijgen we scènes te zien die zich afspelen in het hoofd van Alan, die gaandeweg meer last krijgt van dissociaties en nachtmerries. Toch blijken het juist deze zijpaden die voor de emotionele diepgang zorgen die in de eerste afleveringen ontbreekt. Met name de momenten waarop de moeizame relatie tussen Alan en zijn zoon Ezra (Andrew Leeds) aan bod komt weten diep te raken.

Aangezien The Patient vooral draait om de interactie tussen Alan en Sam en om de bizarre therapiesessies in Sams kelder leunt de serie sterk op de twee hoofdrolspelers. Het blijkt een gewicht dat beide acteurs probleemloos kunnen dragen.

De Ierse acteur Domhnall Gleeson – bekend van zijn rollen in de Harry Potter- en Star Wars-films – is zeer overtuigend als de Amerikaanse Sam, wiens oncontroleerbare, gewelddadige neigingen en zenuwtrekken zonder meer waarachtig aandoen. Het is ook verfrissend dat de makers ervoor hebben gekozen om Sam niets glamourachtigs te geven, aangezien seriemoordenaars in andere films en televisieseries vaak gespeeld worden door knappe acteurs met gespierde lijven. Nu is Gleeson geen onaantrekkelijke man, maar charismatisch of intrigerend is zijn Sam allerminst. Bijster intelligent is hij evenmin, eerder nerveus en impulsief, zijn kapsel is beroerd en hij slurpt voortdurend frisdrank uit een enorme piepschuimen beker.

Maar hoe sterk Domhnalls ook is, het is Steve Carell die de show steelt als Alan. Carell, die jaren geleden doorbrak met zijn rol in de Amerikaanse versie van The Office, wordt ondanks zijn inmiddels gevarieerde cv nog altijd gezien als een komisch acteur. Aan zijn rol in The Patient is niets grappigs – wat niet betekent dat er geen humoristische momenten zijn, maar die komen voort uit wanhoop. En hoe verder Alan wegzinkt in zijn afgezonderde toestand en hoe dieper hij gevangen raakt in zijn hoofd, hoe beter Carell wordt. Zijn spel alleen al maakt deze serie het bekijken ruimschoots waard.

Mogelijk duurt het even voor The Patient je te pakken heeft, maar als dit eenmaal is gebeurd dan is er geen ontkomen meer aan.