Fraaie documentaireserie volgt zes butlers in opleiding op prestigieuze butlerschool

Kerstmis valt vroeg dit jaar. Althans, in het fraaie voormalige kloostercomplex Huize Damiaan in Simpelveld, waar sinds 2014 The International Butler Academy gevestigd is. Daar ruikt het op woensdag 8 november naar dennen, er staan verschillende kerstbomen, overal branden kaarsen en alle kerstdecoratie lijkt uit de kast te zijn gehaald. Her en der liggen tientallen schijnbaar nonchalant verspreide, fraai ingepakte cadeaus. De Bijenkorfetalage is er niets bij.

De internationaal befaamde opleiding afficheert zich als een bastion van stijl, elegantie, decorum en exceptionele dienstverlening. Drie keer per jaar volgen zo’n twintig studenten vanuit de hele wereld er een tien weken durende opleiding en daar betalen zij 15.500 euro per persoon voor. De enige toelatingseis is een goede beheersing van de Engelse taal.

Hoe en wat ze daar leren wordt bijzonder fraai in beeld gebracht in de documentaireserie De butlers van Marlies Smeenge, al weet je soms niet wat je ziet. Van een paraplu boven iemands hoofd houden tot het uitserveren met oefenborden vol golfballen. En alles wat daartussenin zit.

De butleracademie is opgericht door directeur Robert Wennekes (1958). Hij werkte eerst jarenlang voor een bekende Amerikaanse miljardair, daarna voor een, of beter gezegd dé Oostenrijkse kristalfamilie en ook leidde hij de huishouding van de Amerikaanse ambassade in Duitsland toen die nog in Bonn zat. Vijf Amerikaanse oud-presidenten schudde hij de hand. In de vierdelige serie komt Wennekes bijzonder streng en niet al te vriendelijk over, maar toen we vroegen of deze woensdag schikte voor een bezoek, was het antwoord direct: prima, van harte welkom, mits je het niet erg vindt dat je soms even moeten wachten. Iets met een lunch.

Daar bleek niets te veel mee gezegd, want vandaag is er een grote groep gepensioneerde Belgisch ondernemers met hun partners op bezoek voor een rondleiding plus een meergangenkerstlunch. Het is een van de zeven evenementen die de studenten moeten organiseren en daar kunnen ze studiepunten mee scoren.

Terwijl Wennekes zijn gasten nog aan het rondleiden is, neemt men mijn jas aan, word ik begeleid naar een wachtruimte om te antichambreren en krijg ik koffie. Dit wordt gedaan door verschillende butlers, al lijken ze wel wat op elkaar in hun klassieke kostuums. Bij elk nieuw gezicht maak ik de fout een hand te geven, want dat noodzaakt de butlers om hun rechterhandschoen uit en weer aan trekken. Vooral onhandig als men een dienblad draagt. Niet eerder voelde ik me zo underdressed en horkerig, maar het maakt Wennekes niet uit wat ik draag.

Hoewel de tijd lijkt stil te staan, is wachten hier geen straf. Tussen alle pracht en praal waan ik me in een andere wereld. Terwijl ik op een antieke bank aan het wegdromen ben over een leven als prins komt er een butler bij me staan. Ik verwacht een vraag of opmerking, maar zo werkt het niet in butlerland. Hij staat er voor het geval ik iets te wensen mocht hebben. Vincent is zijn naam en hij is de enige Nederlandse student van deze lichting. Nadat hij kennis had gekregen aan een jongedame in Engeland besloot hij zijn kantoorbaan in de pensioenwereld vaarwel te zeggen. Als deze stoomcursus achter de rug is hoopt hij bij haar in de buurt als butler aan de slag te kunnen gaan. Nu de tien weken durende opleiding haar einde nadert en het serveren steeds beter gaat, worden volgens hem de teugels enigszins gevierd, al is het vandaag nog flink aanpoten. ‘Er is een lunch voor 37 personen. Dus alleen al 37 rodewijnglazen, 37 voor wit en 37 waterglazen.’ Belgen lunchen niet met een broodje kaas en een glas melk. Vincent verklapt ook dat niet alles is wat het lijkt. ‘Gisteren hebben we tot laat in de avond aan de kerstdecoratie gewerkt en urenlang dozen ingepakt.’ De pakketjes bevatten dus geen cadeaus, het zijn lege dozen. Na een blik op zijn zakhorloge excuseert hij zich. ‘Anders krijgt een gast straks geen bord.’ Dit moet zeer letterlijk opgevat worden, want er wordt synchroon geserveerd.

De Duitse Thomas is de volgende wachtverzachter tot mijn dienst. Toen zijn baan bij Philips in Aken verdween door de opkomst van ledverlichting nam Thomas afscheid met een mooie vertrekpremie. Zich oriënterend op zijn toekomst ontdekte hij dat er op slechts een halfuurtje rijden een butleracademie zat. En nu is hij bijna butler. Als ik gekscherend opmerk dat hij waarschijnlijk niet de jongste student is, zegt hij lachend: ‘Maar ook niet de oudste. Ik ben 59 en we hebben ook een Amerikaan van 65.’

Dan staat Wennekes opeens voor me. De directeur heeft de Belgen verwelkomd met onder meer bubbels, ze door het ruim 130 kamers tellende gebouw rondgeleid en ze naar hun lunchtafels gebracht.

Hij neemt me mee naar zijn kantoor, waar hij gehaast aan zijn vaper hijst en zegt dat er veel meer over de butlerschool te vertellen is dan in de serie te zien is. Dan bedenkt hij dat dit nu niet de beste plek is voor een interview en neemt me snel mee naar de balzaal. ‘Daar ben ik wat meer ontspannen.’

Tijdens onze snelwandeling van kantoor naar balzaal hoor ik dat de Belgen last minute het aantal personen van hun reservering verhoogd hebben van dertig naar 37. Op zich geen big deal, wel als alles snel anders moet. ‘Met dertig personen had men boven in de dinerzaal aan een lange tafel kunnen zitten, dat is veel mooier. Nu zit iedereen in de balzaal aan ronde tafels.’

Maar die zijn wel bijzonder fraai gedecoreerd en gedekt, en op elke tafel rijdt een speelgoedtreintje rond. Nadat het menu is toegelicht, start een strakke butlerparade met een elegant serveerballet. Op gepaste afstand houdt Wennekes de choreografie in de gaten. Hij zit op een salontafel, ik ertegenover, weggezakt in een fauteuil. Alles lijkt vlekkeloos te verlopen, maar af en toe staat de directeur op om een foto of videootje te maken als hij merkt dat er iets niet goed gaat. Handig bij de beoordeling. Dat hij elk detail ziet voelt voor hem inmiddels meer als een euvel of een straf dan als een talent.

Natuurlijk wil ik weten waar zijn sublieme gastheerschap begonnen is. ‘Ik ben opgegroeid in hotel Parkzicht in Tiel. Mijn vader had verschillende horecabedrijven en mijn drie broers later ook. Wennekes was een bekende horecafamilie in Tiel en omstreken. Toen ik tien jaar oud was moest ik na schooltijd in de keuken al aardappels hakken voor de huzarensalade of achter de bar staan en bier tappen. Ik weet niet beter.’ Zelf had Wennekes op zijn twintigste ook een eigen zaak, maar hij kwam er snel achter dat dit niets voor hem was. ‘Verschrikkelijk. Altijd afhankelijk van de grillen van je klanten. Personeelszaken, man, man. Op een gegeven moment heb ik de zaak verkocht. Omdat ik het even niet meer zag zitten, ben ik op vakantie gegaan naar een oudere kennis in Engeland. Hij was butler en het was een openbaring voor mij hoe hij met zijn werkgever en collega’s omging. De kwaliteit van leven die men daar had, dat kende ik helemaal niet. Alles was er op het allerhoogste niveau. Of het nu ging om de gesprekken, de auto’s, het reizen of het eten ging, alles was superlatief. Dat werkte heel inspirerend en mijn twee weken vakantie werden zes maanden.’

Dat hij daarna zelf butler werd in Amerika dankt hij ook aan deze vriend. Die tipte hem bij een chic wervingsbureau, dat hem een all-inclusive trip aanbood naar Seattle. Daar werd hij na een kort sollicitatiegesprek met een bekende miljardair, wat bluf en vooral een klik aangenomen. ‘Het scheelde ook dat ik totaal niet nerveus was. Drie weken later kwam ik in dienst.’ Daarna volgde een dienstverband in Oostenrijk bij de patriarch van de familie Swarovski, al zal hij die naam nooit noemen, en werd hij hoofdbutler op de Amerikaanse ambassade in Bonn, destijds de grootste ter wereld. Hier werd hij door een headhunter benaderd met de vraag of hij hoofdbutler wilde worden voor misschien wel het ‘grootste huis ter wereld’. ‘Een echtpaar met twee kinderen op een landgoed met 1800 man privépersoneel, 22 huizen en een jacht met tachtig medewerkers.’ Ik vraag of ik het goed heb verstaan. ‘Ja jongen, dat is een wereld die je niet kent en waar je niets van weet. Soep?’ ‘Lekker,’ zeg ik, en even later staat er een butler voor me met een dienblad waarop een kom tomatenbasilicumsoep staat. Nu wordt het lastig. Niet alleen omdat ik op een wegzakbank zit, ook omdat er een krokant dak op de soep zit. Wennekes ziet alles, dus ook mijn wanhoop. ‘Als je slim bent maak je een gaatje,’ zegt hij terwijl hij het dak van zijn eigen kom inslaat.’ Geconcentreerd balancerend verorber ik de soep.

Hoewel de toppositie in de butlerwereld hem op een presenteerblaadje werd aangeboden, bedankte hij voor de eer. Zijn vrouw zag het niet zitten. Of hij dan misschien iemand anders wist? Wennekes zocht in zijn netwerk, vond een bevriende butler in Zweden en dat leverde een match op. Tot zijn bijzonder aangename verassing ontving hij honderdduizend dollar onkostenvergoeding voor deze bemiddelingsactie. Dat was makkelijk verdiend. ‘Toen ik het bankafschrift zag heb ik meteen met het betreffende familiekantoor gebeld en doorgegeven dat men een enorme fout had gemaakt. Bleek niet het geval. Nog dezelfde middag ben ik naar de Kamer van Koophandel gegaan en heb ik Wennekes Werving ingeschreven. Ik wilde geen butler meer zijn, maar butlers zoeken. Wil je een spoom?’ Ik versta spoon, lepel, maar het gaat om een fris tussengerecht met granaatappel in een champagneglas.

Die keuze bleek een gouden greep. ‘Ik verdiende geld als water, tot ik ineens een crisis in mijn bedrijf kreeg. Er was weliswaar genoeg vraag naar butlers, maar ik had er geen een meer. Toen ben ik ze zelf maar gaan opleiden. Eerst in Zeist, daarna in kasteel Oost in Valkenburg en sinds 2014 hier.’ Inmiddels heeft hij er ruim duizend klaargestoomd. Wennekes heeft veel last van andere butlerscholen. Niet omdat het serieuze concurrenten zijn, wel omdat ze alles kopiëren, lees: jatten. ‘Vorig jaar opende The International Butler Academy Germany. Die hadden alles van onze website gekopieerd. Inclusief foto’s van ons gebouw en zelfs van mij. Alleen het telefoonnummer en het adres waren veranderd. Op het moment dat ze worden vervolgd zijn ze plotseling verdwenen, maar dan hebben ze al heel veel inschrijfgeld binnen.’ Het is ook geen geheim dat de butlerwereld charlatans aantrekt. Vanwege privacy en discretie wordt vaak gewerkt met geheime NDA’s, non-disclosure agreements, en daardoor zijn cv’s niet altijd even transparant.

Van oudsher is butler een mannenberoep, al blijkt in Simpelveld een op de drie butlers vrouw. Van Wennekes zouden dat er veel meer mogen zijn. ‘Vrouwen presteren hier veel beter en ze zijn ook betere butlers.’

De belangrijkste recente veranderingen in het curriculum voor butlers hebben te maken met de opkomst van domotica, automatisering in nieuwe, slimme huizen. De laatste snufjes op dit gebied zag hij onlangs in Dubai, onder meer in het Armani Hotel en het Palazzo Versace. ‘Daar gaat bijna alles via een iPad.’

Dat butlers ook nog een krant leren strijken, is geen broodje aap. ‘Leest veel lekkerder en je krijgt geen vieze vingers omdat de inkt gedroogd is. Al kun je je wel afvragen hoeveel mensen nog een papieren krant lezen.’

Dan herinner ik me dat mijn auto niet aan een laadpaal hangt. Aangezien Simpelveld niet bij mij om de hoek ligt wil ik dat tussen de bedrijven door toch even oplossen. Daarmee zet ik ondanks het extreem hoge niveau van dienstverlening een reeks misverstanden in gang. De auto staat buiten, de sleutel zit in een jaszak en de jas is ergens opgehangen. Dit alles zorgt voor verwarring in een complex met verschillende voordeuren en ruim 130 kamers. Die wordt verder vergroot doordat er ook een rondleiding voor mij op het programma staat. Uit beleefdheid zeg ik die het liefst te doen na het hoofdgerecht, zodat de butlers zich volledig op hun Vlaamse gasten kunnen richten. Hoe dan ook, door mijn onverhoedse verplaatsingen en onduidelijke communicatie is de situatie ontstaan dat meneer Sanchez, de Braziliaanse butler die mij het gebouw zal tonen, denkt dat ik na míjn hoofdgerecht wil worden rondgeleid. Daar kom ik alleen pas later achter aangezien ik niet op een lunch had gerekend. Dus terwijl hij voor mij een hoofgerecht gaat halen, vraagt de hoofdbutler of ik klaar ben voor de rondleiding met meneer Sanchez. Dat ben ik, maar die is verdwenen. Samen gaan we hem zoeken. Dit blijkt geen doen en daarom wordt mij verzocht om in de dinerzaal te blijven wachten, dan gaat hij in zijn eentje verder zoeken. Met succes, want na een paar minuten komt de 23-jarige Braziliaan binnen met een glimmende zilveren cloche. Onder de deksel: goudomrande borden met ossenhaas en gegratineerde puree. De jongeman heeft de benen uit zijn lijf gelopen om mij te vinden, maar er komt geen onvertogen woord over zijn lippen. Integendeel, hij haalt ook nog even wat te drinken.

Daar zit ik dan, in m’n eentje in de imposante dinerzaal die voor de Belgen was bedoeld. Als ik eenmaal uitgegeten ben, verzorgt meneer Sanchez een uitgebreide privérondleiding langs servieskamer, rookkamer, gastenverblijven en nog tientallen andere ruimtes. Jammer dat m’n auto aan het laden is, denk ik. Dit is een goede plek om te stranden.

Na een klein uur, tijdens het staartje van de rondleiding, bots ik in de garderobe bijna tegen een butler op die een dienblad draagt waarop iets zeer appetijtelijks ligt. Het dessert: baked Alaska. Er was dus nóg iemand met een gerecht op zoek naar mij. Gênant, maar de toet is al deels aan het smelten, dus er is geen seconde te verliezen. Staand in de hal eet ik het te vlug op, al verdient de heerlijke Alaska eigenlijk beter. Ongewild voel ik me een mysteryguest die de dienstverlening en de vaardigheden van de butlers test door allerlei hindernissen op te werpen. Inmiddels heeft Wennekes zijn Vlaamse gasten bedankt en bied ik mijn verontschuldigingen aan voor mijn zwerftocht. Het kan haast geen toeval zijn dat ik dan pas hoor wat de kern van zijn ‘product’ is. Wennekes: ‘Wij verkopen geen auto’s, huizen, bier of stereo’s. We verkopen eigenlijk alleen maar communicatie.’

Of Wennekes, die met kerst in China zit voor presentaties over zijn butleracademie, volgend jaar ook nog communicatie verkoopt is alleen de vraag. Zelf hoopt hij van niet. ‘Ik wil ermee stoppen en ben nu bezig een nieuw managementteam te op te zetten.’

Tegelijk met de voldane Vlamingen verlaat ik Huize Damiaan. Er is begeleiding tot de auto en helaas regent het niet. Aan het einde van de oprit zwaait een rijtje van vier vriendelijk lachende butlers mij uit. Een passend slot van een dagje sprookjeskasteel en gek genoeg kijk ik er niet eens meer van op. Alles went.