Cynthia McLeod brengt koloniale geschiedenis met lichtheid en humor

Elisabeth Samson (1715-1771) ging de geschiedenisboeken in als de eerste zwarte vrouw in Suriname die een witte man wilde trouwen. Maar Samson was ook succesvol ondernemer en de rijkste vrijgeboren vrouw van Suriname. In een tijd dat de trans-Atlantische slavernij zijn hoogtijdagen beleefde, werd Samson de eerste vrouwelijke miljonair van de Amerika’s – ruim een eeuw vóór de eerste witte vrouw dat deed.

Toch was het pas toen schrijver Cynthia McLeod (1936) onderzoek naar haar ging doen dat Samsons intellect en zakelijk instinct de aandacht kregen die ze verdienen. McLeod, onder meer bekend van Hoe duur was de suiker?, ontdekte dat Samson haar vermogen wel degelijk zelf vergaarde – ook al hadden historici uit haar tijd altijd stellig het tegendeel beweerd. McLeod tekende Samsons verhaal op in het boek De vrije negerin Elisabeth, en strijdt tot op de dag van vandaag om Samsons voormalige woonhuis in Paramaribo in ere te herstellen.

Oorspronkelijk zou Mildred Roethofs (1969) documentaire daarover gaan. Het zou een portret worden, vertelt ze aan de telefoon, ‘over Cynthia’s laatste wens om het Elisabeth Samsonhuis te restaureren. Maar toen kwam corona, en al die ontwikkelingen rondom de excuses van Rutte. Dat is het mooie van documentaires maken; je weet nooit van tevoren waar het verhaal je brengt.’

De presidentsdochter en de rijkste vrijgeboren vrouw ging eind 2023 in première op het Nederlands Film Festival. ‘De ontvangst was boven verwachting goed,’ zegt Roethof. ‘De film heeft in 32 filmhuizen in Nederland gedraaid en is ook in Suriname in première gegaan, in de enige bioscoop daar. De reacties waren overweldigend. Onze koloniale geschiedenis is een zwaar onderwerp, maar Cynthia is iemand die daar lichtheid en humor in kan brengen. Ik ben ervan overtuigd dat dat ervoor heeft gezorgd dat de film bij veel mensen is binnengekomen.’

McLeod is haarscherp, oergeestig en laat zich door niets of niemand van de wijs brengen. Als ze in het tweede deel van De presidentsdochter met toenmalig premier Rutte in gesprek gaat, is het eerste dat ze hem vraagt of hij zich als historicus ooit in het slavernijverleden heeft verdiept. ‘Dat niet,’ antwoordt Rutte dan ietwat beschroomd.

‘Ze laat hem vervolgens heel mooi uitpraten,’ zegt Roethof. ‘Dat doet ze heel knap: zonder oordeel of verwijt mensen toch aan het denken zetten. Tijdens het filmen vergat ik soms gewoon dat ze al bijna negentig is. Cynthia weet heel goed wat ze wil, en kan af en toe best een beetje bokkig zijn. Dat was niet altijd even makkelijk, maar achteraf heeft ze tegen me gezegd: “Mi goedoe, wat heb je het mooi gedaan.” Ik kijk terug op een heel mooie tijd.’